Agrotopia: een architecturaal gezicht voor tuinbouw op de daken van de stad (META + van Bergen Kolpa)

Agrotopia is gebouwd op het bestaande dak van de groente- en fruitveiling REO; het logistieke hart van West-Vlaanderen voor groenten en fruit. Met een spectaculair zicht op de wijde omgeving en de stad krijgt de stedelijke tuinbouw op industriële daken een prominente plaats in de skyline van Roeselare.
 

"Samen met opdrachtgevers Inagro en REO veiling hebben we een ambitieus gebouw met tal van innovaties gerealiseerd. Verschillende klimaatzones in 1 gebouw, duurzaam en economisch ruimtegebruik, onderzoek naar bladgroenten en vruchtgroenten in de stad, het ontsluiten van het dak voor een publieksfunctie, circulair ruimte- en energiegebruik om er maar enkele te noemen", aldus Jago van Bergen, van Bergen Kolpa Architecten. 

Gebouw voor onderzoek en educatie

In het 9.500m² grote gebouw in Roeselare bevinden zich hoogtechnologische onderzoeksfaciliteiten voor de teelt van vrucht- en bladgroente omringd door een educatieve looproute voor het brede publiek. In vier verschillende klimaatzones kan de teelt van tomaat en sla, maar ook peper en aardbei, gevolgd worden.
 

"Testcase Agrotopia: het bouwen van een serre bovenop een bestaand gebouw is op deze schaal nog niet eerder gedaan en bood dan ook veel kansen en uitdagingen. De integratie van de stalen serre met de betonnen onderbouw en complexe installaties heeft geresulteerd in een echt publiek gebouw met een bijzondere architectuur voor de stad Roeselare", aldus Niklaas Deboutte, META architectuurbureau. 

Een van de uitdagingen was de noden voor onderzoeksfaciliteiten in een serre - en dus warme en vochtige omgeving - te verenigen met de vereisten voor bezoekersfaciliteiten. In het serreklimaat van Agrotopia moeten namelijk niet alleen planten gedijen, ook mensen moeten er leren en werken.
 

"Om dit mogelijk te maken zijn er box-in-boxruimtes gecreëerd voor onderzoek en educatie met een klimaat dat aangepast is aan de mens. Voor de publieke ruimtes wordt er met luchtbevochtiging gewerkt - ook fogging genoemd - zodat de gevoelstemperatuur op warme dagen kan getemperd worden", aldus Frederik Ghyssaert, Tractebel Engineering. 

Transparante sculptuur

Agrotopia is een trotse, transparante sculptuur van staal en glas, die zowel zijn agrarische als zijn publieke functie onderstreept. Daarvoor is de architectuur opgebouwd uit een ranke serreconstructie die zich aftekent tegen de hemel en rust op de betonnen sokkel van de kistenloods.
 
De ingang met brede, opgaande trap leidt naar het stadstuinbouwplein met bezoekersfaciliteiten in het hart van het gebouw. In de gevelserre aan de ringweg bevindt zich een dubbelhoge serre voor innovatieve verticale teelt. De voet van de dubbelhoge gevelserre dient voor de opslag van hemelwater van het dak, dat wordt gebruikt als irrigatie voor de gewassen.
 
Het hele gebouw bestaat uit één standaardserre met diffuus glas. De serre op de twee uitkragende gebouwkoppen oogt bijzonder door de expressieve, gefacetteerde gevels in transparant glas. Aan de ingangzijde vormt de facetgevel verticale glazen erkers die de mogelijkheid bieden gerichte zonwering toe te passen met behoud van zichten naar binnen en buiten. Aan de westzijde van de gevelserre langs de ring garandeert de horizontale opbouw in facetten een goede inval van de zonnestralen voor het gewas en een reflectieloze inkijk vanaf het maaiveld.

"Met Agrotopia hebben we de standaard Venlo-serre verbijzonderd en geperfectioneerd", aldus Jeroen Smiemans, Smiemans Projecten.

Duurzaam en economisch ruimtegebruik

Door de almaar groter wordende urgentie van duurzaam, maar ook efficiënt en economisch ruimtegebruik kent het activeren van de restruimte in de stad voor stadslandbouw een opmars. In Agrotopia komen 2 werelden - architectuur en landbouw - die eerder volledig van elkaar gescheiden waren, samen tot één gebouw voor stadslandbouw.

Circulair water- en energiegebruik
In dit gebouw gaat geen druppel water verloren. Bij het irrigeren van de planten wordt het restwater gerecycleerd en hergebruikt. En ook warmte wordt hergebruikt: de restwarmte van de afvalverbrandingsoven Mirom zal de serre namelijk verwarmen.
Kortom Agrotopia leeft in een circulaire symbiose met de stad.
 

"Agrotopia: waar de stadslandbouwer van de toekomst wordt opgeleid. De toekomstige stadslandbouwer leert er niet enkel bladgroenten en vruchtgroenten kweken,  maar zal er leren hoe met nieuwe technologieën en verdienmodellen te werken", vertelt Sjaak Bakker, Wageningen University & Research, BU Glastuinbouw. 

Agrotopia is een Pilootproject Productief Landschap van de Vlaams Bouwmeester - PPPL

Met deze projecten zet de Vlaams Bouwmeester in op maatschappelijke uitdagingen die moeten resulteren in vernieuwende bouwprojecten. Het doel van een pilootproject is het stand brengen van een samenwerking boven de verschillende sectoren heen zodat architectonische en maatschappelijke innovatie mogelijk wordt. De kracht van deze pilootprojecten is dat de theorieën direct aan de realiteit getoetst worden. Zo kon Agrotopia tot stand gebracht worden.