Antwerpen werkt vereenvoudigde en toekomstbestendige Bouwcode uit

21ste-eeuwse stedelingen verwachten veel van hun stad: een aangename plek om te wonen, te ondernemen, te werken, te studeren en te ontspannen. Kortom een levendige woonstad op maat van de Antwerpenaren. De nieuwe Bouwcode is, naast het Strategisch Ruimteplan (SRA) en de Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP’s), een belangrijk instrument om de stad op die manier vorm te geven.

Het SRA zet de krijtlijnen uit voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. De Bouwcode concretiseert deze krijtlijnen dan weer in generieke voorschriften voor heel het grondgebied, uitgezonderd het havengebied. De RUP’s tot slot bepalen de bestemmingen en leggen de gebiedspecifieke voorschriften vast voor delen van het grondgebied.

Vijf hoofdlijnen

De richtlijnen in de nieuwe Bouwcode dienen om de kwaliteit van zowel gebouwen als open ruimte in Antwerpen te verzekeren, vanuit verschillende perspectieven: omgevingskwaliteit, open ruimte, wonen, werken en parkeren. Tegelijk biedt de Bouwcode een antwoord op een aantal klimaatuitdagingen.

Omgevingskwaliteit

​De stad wil de omgevingskwaliteit garanderen door bestaande gebouwen te transformeren met respect voor het heden en verleden, en toekomstgericht te bouwen. In harmonie met de huidige of geplande omgeving, en met een evenwichtige en aantrekkelijke mix van functies.

Antwerpen heeft een rijke ontstaansgeschiedenis.

Elke periode kende haar plannen en projecten die voortbouwden op wat bestond, en die nieuwe lagen toevoegden aan het stedelijk weefsel. De stad wil dan ook zorgvuldig omgaan met die historische gelaagdheid en tegelijk oog hebben voor de toekomstwaarde van het bouwkundig erfgoed. De focus ligt op een toekomstgerichte transformatie van dit erfgoed zodat het rijke verleden én de identiteit van de stad duidelijk 'leesbaar' blijven.

Open ruimte en stadsgroenfonds

​Een andere transformatie is die van de kwalitatieve verdichting van de bebouwing. Deze wordt mogelijk gemaakt door een schaalsprong in bouwhoogte. In ruil voor deze bijkomende verdichting zet de stad in op ontharding en vergroening. Bouwheren leveren hiervoor een faire bijdrage aan een stadsgroenfonds, dat de stad kan aanwenden om zelf terreinen te verwerven en ontharden of om kwaliteitsvol groen beter te ontsluiten.

De stad voert bij bestemmingswijziging een ontpitting- en/of onthardingseis in van minimaal 20%, die ook geldt voor de ondergrond, als die verhard is. Maximaal 1/3 van percelen mag verhard zijn. Meer verharden kan enkel mits groen-blauwe compensatiemaatregelen. Naast aandacht voor deze groen-blauwe maatregelen wordt ook ingezet op kleinschalige stroomopwekking uit zon en wind, en verwarmen van woningen en gebouwen via warmtepompen en warmtenetten.

Wonen​

Een goede woningmix in de stad is cruciaal. Hier wil de stad inzetten op betaalbaar wonen, starterswoningen en voldoende ruime wooneenheden. Daarom legt de Bouwcode ook een minimale woonoppervlakte op. Even belangrijk is een voldoende groot aanbod aan eengezinswoningen, om jonge gezinnen aan te trekken en in de stad te houden. Daarom wordt ingezet op het behoud van eengezinswoningen. Om tegemoet te komen aan de nood aan studentenkamers wordt het mogelijk om kamers in grote eengezinswoningen aan studenten te verhuren wanneer de eigenaar er zelf ook woont. Er is ook aandacht voor woningdelen en co-living.

Werken

Antwerpen is een stad van ondernemers, kleinschalig en groot, en voor hen wil ze een ondernemersvriendelijk beleid voeren. Binnen haar detailhandelsbeleid streeft de stad naar sterke en compactere kernwinkelgebieden. Deze gebieden krijgen nu aangepaste voorschriften, waardoor ze ook wettelijk worden verankerd.

De stad wil ook verweving van niet-hinderlijke bedrijvigheid opnieuw stimuleren in bepaalde zones in de stad en het wegtrekken van bedrijvigheid uit het stedelijk woonweefsel omkeren. Daartoe wordt het bestaande aanbod aan ruimte voor bedrijvigheid beschermd. Op bedrijventerreinen wordt optimaal bereikbare en bruikbare bedrijvigheid in de sokkel gevrijwaard. In productieve zones – een specifiek type bedrijventerrein nabij de woonstad - is verweving met andere economische en ondersteunende functies mogelijk. Gezien de schaarste aan ruimte voor bedrijvigheid blijft het vrijwaren van bedrijvigheid in de sokkel ook daar aan de orde, maar hier kan dit met stapeling van bijvoorbeeld kantoorruimte erbovenop. In deze productieve zones is er dus meer flexibiliteit en beoogt de stad een grotere economische mix.

Parkeren​

De openbare ruimte in de stad en het aantal parkeerplaatsen op straat is beperkt. Om de stad bereikbaar en aantrekkelijk te houden, dient de parkeerdruk verlicht te worden en wordt er gestreefd naar een efficiënt gebruik van parkeerplaatsen, zowel op privaat als op openbaar terrein. Door het opleggen van parkeernormen verplicht de stad iedere bouwheer om een parkeeroplossing te creëren op eigen terrein. Of het nu gaat om auto's of om fietsen. Op die manier wordt een verhoging van de parkeerdruk vermeden, en kan het openbaar domein meer en meer ingezet worden voor andere noden.

Volgende stappen

Vooraleer de nieuw Bouwcode in werking treedt, loopt er nog een procedure voor een milieueffectrapportage. De keuze om een plan-MER op te maken steunt op juridisch advies na recente uitspraken van de Raad van State. Nadat het voorontwerp van de Bouwcode juridisch verder is verfijnd, en de eerste versie van de plan-MER is opgemaakt, start er een externe adviesronde en een openbaar onderzoek. Dit is gepland in het najaar van 2023. Na het verwerken van de adviezen, opmerkingen en bezwaren komen de definitieve Bouwcode en de plan-MER ter goedkeuring op de gemeenteraad in het voorjaar van 2024.