Archicad sterke basis voor bio-based passief huis-project

Duidelijk is dat Brightside Architects een uitdaging niet uit de weg gaat. Vooroplopen in ontwikkelingen en werken met innovatieve technologieën is dan ook kenmerkend voor het bureau. Zo wordt bijvoorbeeld Virtual Reality als communicatie- en ontwerpmiddel ingezet gedurende alle fasen van het ontwerp- en realisatieproces. Op kantoor is hier zelfs een complete VR-ruimte voor ingericht.

“We zijn fan van VR”, zegt collega architect Axel Beem. “Vanaf het moment dat je opdrachtgevers, adviseurs, constructeurs of aannemers een VR-bril opzet, ervaren ze een compleet ander proces. Ze worden letterlijk deelgenoot van het ontwerpproces en zijn in staat goede feedback te geven en mee te denken over oplossingen. Het resultaat is dat je miscommunicatie al vroeg in het ontwerpproces bijna tot 0 reduceert en hierdoor faalkosten voorkomt.” Maarten: “Een VR-overleg verloopt efficiënter, intuïtiever en plezieriger. We kunnen meteen, realtime, aanpassingen en optimalisaties doorvoeren. Ook intern gebruiken we VR meerdere keren per dag als ontwerp- en communicatietool, waarbij ik bijvoorbeeld door Axels ontwerp loop en suggesties en ideeën aandraag.”

Brightside Architects richt zich in toenemende mate op complexe transformaties en grootschalige nieuwbouwprojecten. BIM speelt hierbij sinds de beginjaren van het bureau (2005) al een belangrijke rol. Archicad kwam in 2023 in beeld. “We zochten vooral naar software waarbij alle informatie in één model kon worden samengevoegd”, legt Axel uit. “In Archicad was dit mogelijk. Maar toen we eenmaal waren overgestapt, bleken er veel meer voordelen te zijn. Onder andere de gebruiksvriendelijkheid, intuïtiviteit, betrouwbaarheid en relevante updates in de software verrasten ons. Het ontwerp- en modelleerproces verloopt hierdoor zeer soepel. Verder maken we graag gebruik van de opties in de KeyMember Editie zoals aanvullende bibliotheekobjecten, uitgebreide project-templates, exclusieve add-ons etc.”

Eerste bio-based passive penthouse in Nederland

In eerste instantie ging het bureau uit van een gefaseerde implementatie van 12 maanden. “Dat bleek een behoorlijk ruime inschatting”, lacht Maarten. “In de praktijk was de leercurve zo kort dat de hele tijdlijn in de prullenbak belandde en we binnen 3 maanden al volledig met Archicad aan de slag konden.” Nu, ruim een jaar later, heeft Brightside Architects, naast een aantal kleinschalige projecten, al twee complexe projecten in Archicad ontworpen. Een daarvan betreft het eerste bio-based passive penthouse in Nederland. Een project waar Axel en Maarten merkbaar trots op zijn. “Momenteel doorlopen we een intensief passive-house engineeringstraject om het project als passief huis te laten certificeren”, vertelt Axel. “Dit houdt in dat het voldoet aan strenge eisen voor energie-efficiëntie, waaronder het maximaliseren van de natuurlijke lichtinval en het minimaliseren van warmteverlies door zeer goede isolatie, het voorkomen van thermische bruggen en het luchtdicht detailleren. Dit maakt actieve verwarming en koeling overbodig en leidt tot een aanzienlijk stabieler en comfortabeler leefklimaat dan bij een regulier nieuwbouwproject.”

Het unieke penthouse is onderdeel van een herontwikkeling van ‘een tweelingpand’ aan de Graaf Florisstraat in Rotterdam. “Hierbij zijn 4 appartementen naar 6 appartementen getransformeerd en wordt als laatste stap een penthouse op het bestaand dak gerealiseerd”, legt Maarten uit. “De appartementen zijn verduurzaamd en gerenoveerd met hoge kwaliteit materialen en afwerkingen. Op dit moment zijn we, samen met de beoogd bouwer, het penthouse-project technisch aan het engineeren.”

Het penthouse vormt de kroon op de twee gerenoveerde panden en is voornamelijk opgebouwd uit prefab HSB-constructies en bio-based materialen. Het dak is uitgevoerd als waterretentiedak dat een permanente waterlaag van 6 cm kan vasthouden. Dit helpt niet alleen om hittestress in de stad te verminderen, maar verlaagt ook de piekbelasting op het riool tijdens zware regenval. Verder is de vegetatie zodanig gekozen dat deze bijdraagt aan de biodiversiteit van het daklandschap. 

“Je kunt je voorstellen dat de nieuwe dakopbouw extra belasting met zich meebrengt die op een goede manier overgebracht moet worden naar de funderingen van de onderliggende panden”, vertelt Maarten. “Het was daarom essentieel om de gehele 5-laagse onderbouw inclusief alle sparingen en verzwakkingen in de dragende wanden 3D in kaart te brengen. In Archicad hadden we dit snel voor elkaar.”

Archicad BIMx

Ook de precisie van Archicad, die vanaf een vroeg stadium al nodig was in de detaillering van het project, was erg waardevol. “Elke thermische brug moest worden voorkomen, de U-waarden van gevels en kozijnen moesten zorgvuldig worden berekend en de installatiekanalen moesten zeer nauwkeurig worden gemodelleerd, dwars door de balklagen van de bestaande verdiepingen heen”, vertelt Axel. “Het hele klimaatontwerp moest bovendien volledig doorgerekend worden. Tot slot was een goede communicatie met derden van groot belang. Naast Virtual Reality hebben we daarom BIMx actief ingezet. Het voordeel hiervan is dat het je de mogelijkheid biedt technische informatie in je BIM-model inzichtelijk te maken voor onder andere de aannemer en constructeur en dat het zorgt voor snelle en effectieve 3D-projectcommunicatie. Kortom: Archicad bood een zeer sterke basis voor het gehele project.”

Een ander interessant onderdeel van het project is dat het plaatsvindt binnen het kader van Architect aan Zet (AAZ). Een pilot van de Gemeente Rotterdam waarbij gecertificeerde architectenbureaus mogen bouwen zonder een reguliere vergunningsaanvraag te hoeven doorlopen. “De AAZ is een soort lokale voorloper van de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)”, licht Maarten toe. “Het komt erop neer dat je als architect zelf verantwoordelijk bent voor een exacte naleving van de regels en ervoor zorgt dat het project binnen het bestemmingsplan past. Om aan te tonen dat je de regels snapt en toe kunt passen, volg je een cursus. Daarnaast moet een derde professionele partij je project controleren en goedkeuren. Vervolgens stel je de gemeente op de hoogte van je bouwplannen én maak je na afloop een uitgebreide rapportage. Voor de rest zijn er dus geen vertragende en geld slurpende factoren meer. De doorlooptijd van dit project heeft straks van het eerste ontwerp tot en met de start van de bouw nog geen jaar geduurd. Ook wat betreft de woningnood zou het fantastisch zijn als dit straks een regel is en geen uitzondering.”

Passief bouwen is de oplossing

Passief bouwen zou een algemeen streven moeten zijn, vindt Maarten, die kritisch is over de BENG-normering die we in Nederland hanteren. “Wanneer je een huis verduurzaamt door middel van zonnepanelen, een warmtepomp, vloerverwarming en dan nog een top-airco omdat de zomers steeds warmer worden, ben je in feite niet duurzaam bezig. Al die apparaten worden daadwerkelijk geproduceerd en vervoerd, met alle slechte stoffen van dien. Toen ik vorig jaar samen met Sander de opleiding tot Passive House Designer volgde, vond ik dit echt een eyeopener. Een passief huis is daadwerkelijk installatie-arm omdat je gebruikmaakt van passieve energie, namelijk de zon. En de kern van een goed passief huis is een mechanische toe- en afvoer van de lucht, die vervolgens weer voor 92 procent wordt hergebruikt; je verliest nauwelijks energie. In mijn opinie is dit dé oplossing om de wereld gezonder te krijgen en te houden. Het is belangrijk dat alle architecten en partijen in de bouw zich dit gaan realiseren.”