Archiles Architecten, OMGEVING en Van Roey geven nieuw gezicht aan De Stadsmus in Oudergem

Het bouwprogramma van de uitbreiding van De Stadsmus omvat twee onthaalklassen, zes kleuterklassen, twee klassen voor de lagere school, een polyvalente ruimte, eetzaal en een aantal bijkomstige ondersteunende en functionele ruimtes, verspreid over een totale oppervlakte van 2.000 m². Het ontwerpteam werkte een mastervisie uit voor de gehele site, waarbij de groene omgeving van Oudergem wordt doorgetrokken over het perceel en zo ademruimte biedt binnen het stedelijke weefsel.

Op maat van buren en straat

Het nieuwe volume nestelt zich moeiteloos in het omringende stedelijke weefsel. Er werd gezocht naar een gepaste relatie met de buren, met de straat en met de bestaande gebouwen op de site van de school. Er worden doorzichten naar de school gemaakt, zodat voorbijgangers een glimp kunnen opvangen van wat er zich achter de schoolmuren afspeelt. Het kopvolume vormt een nieuw gezicht voor De Stadsmus. De façade is een frisse interpretatie van de gevelelementen die terug te vinden zijn in het straatbeeld. Er werd sterk ingezet op een royale, uitnodigende manier van toekomen.

Op maat van het kind

Het team ontwierp een school vanuit het perspectief van het kind. Zowel in het interieur als het exterieur is er aandacht voor geborgen ruimtes enerzijds: een eigen achtertuintje, een snoezelruimte… als voor grote ruimtes die uitnodigen om te ontdekken: een speelheuvel, een polyvalente zaal… Het speel- en leerdomein van de kinderen kan door de slimme schakeling tussen klassen, gangen, polyvalente ruimtes en buitenruimtes in verschillende scenario’s een ander gestalte krijgen.
 

Flexibiliteit

De Stadsmus is een levendige school met veel ruimte voor initiatief en creativiteit van zowel de leerlingen, leerkrachten als ouders. Het nieuwe gebouw is flexibel en geeft de gebruikers de kans om het gebouw voor heel uiteenlopende scenario’s in te zetten. Ook na de schooluren kan de school het toneel zijn voor allerhande activiteiten. De introductie van het atrium zorgt ervoor dat men de verschillende scenario’s eenvoudig kan gaan dirigeren en de verschillende delen van de school in een handomdraai kan afsluiten of openstellen.

De flexibiliteit van het gebouw maakt niet enkel heel diverse gebruiken mogelijk in het nu, maar ook in de toekomst. De weldoordachte kolommen- en balkenstructuur maakt het een zeer aanpasbaar gebouw dat in de loop der jaren eenvoudig aangepast kan worden aan de veranderende noden. Dit maakt de school tot wat voor ons een duurzame school kan zijn, in de breedste zin van het woord.


Nieuw gezicht

De ontwerpers kozen bij de gevel bewust voor materialen die de tand des tijds kunnen doorstaan. Bij de buren van de school zien we een duidelijke rode baksteenarchitectuur. Aan de overzijde van de straat zien we een patchwork van gevels waaronder ook een heel aantal in rode baksteen. Daarnaast zien we ook een heel aantal decoratieve elementen: speklagen, geglazuurde bakstenen, opvallende rollagen en andere ornamentering. De gevel van de school is een knipoog naar de materialisatie van de omringende bebouwing. Door af en toe een witte geglazuurde gevelsteen in het metselwerk te voorzien ontstaat er een speels effect en wordt op een zonnige dag het licht op sommige plaatsen gereflecteerd, zodat de façade een vrolijke fonkeling krijgt. Ook de horizontale betonnen gevelelementen zijn geïnspireerd op wat je bij de buren terugvindt: doorlopende dorpels en lateien als gevelaccent. De gevel van De Stadsmus geeft dus een nieuwe twist aan wat er in de straat reeds te vinden is. Het gebouw past zich moeiteloos in zijn omgeving, maar met een duidelijk gezicht.

Driedeling gebouw

In de nieuwbouw zijn drie duidelijke delen te onderscheiden. Allereerst een polyvalente ‘kop’ aan de straatkant waarin de polyvalente zaal en de refter een plekje krijgen. Door deze functies aan de straatkant te plaatsen is er vanop de straat steeds beweging zichtbaar, ook na de schooluren. Dit zijn immers de functies die voor breed gebruik inzetbaar zijn. Achteraan het gebouw is er een ‘staart’ van klassen. Hier worden de klassen in een compacte en logische schakeling georganiseerd in het grid van de draagstructuur.

Tussen deze twee zones bevindt zich het atrium als het kloppend hart van de school. Het atrium dient enerzijds als royale circulatie voor beide delen. Anderzijds dient deze zone als een soort buffer tussen de twee. Het atrium is het regulerende orgaan van de school en kan het gebruik van de school in de verschillende scenario’s anders gaan organiseren door bepaalde deuren te openen of af te sluiten. Dat draagt bij aan de flexibele werking van de school.


Omgevingsaanleg als duurzame reflex

De heraanleg van de buitenruimte wordt gezien als startschot voor een verduurzaming van de volledige site, rekening houdend met de huidige milieuvraagstukken. In de toekomst kan er aansluiting gezocht worden met de bestaande speelplaats voor de lagere school. Deze speelplaats is immers momenteel erg versteend is en voldoet niet aan de inspanningen die anno 2021 geleverd dienen te worden. 

Klimaatrobuustheid houdt onder meer in dat versnippering wordt gereduceerd, infiltratiemogelijkheden worden gemaximaliseerd, er gebruik wordt gemaakt van droogtebestendige, inheemse soorten die bijdragen tot een verrijking van de ecologie.

Bestaand groen wordt zo veel als mogelijk behouden en uitgebreid. Alleen bomen die op de locatie van het nieuwe schoolgebouw staan, zullen wijken. Voor elke boom die wijkt, komt er minstens één nieuwe boom in de plaats. Een speelbosje vergroot het natuurlijk areaal van de private tuintjes en reduceert daarmee de versnippering van biologisch waardevolle gebieden. Verharding wordt beperkt tot het minimum: rondom het gebouw, ter hoogte van belangrijke circulatie-assen en een zone ter hoogte van de kleuterspeelplaats.

De bestaande bomen aan de voorzijde van het gebouw, ter hoogte van de Henri de Brouckèrelaan blijven behouden en worden ingekapseld in een bed van vaste planten, omgeven door een zitrand. Dit geeft de straat en het schoolgebouw een vriendelijke en uitnodigende uitstraling. Op die manier wordt er tegens een subtiele grens gemaakt tussen de publieke en de semi-private ruimte en kan het huidige maaiveld ter hoogte van de bestaande bomen behouden blijven.

Ook twee andere consortia – met name A33 architecten – Bouwbedrijf Dethier en Styfhals Architecten-Vanderstraeten nv - dienden een ontwerp maar werden niet weerhouden als laureaat.