archipelago vormt voormalig brutalistisch postkantoor in Louvain-la-Neuve om tot leercentrum na intensief participatief traject

Het 'Centre d'enseignement supérieur de promotion et de formation continuée en Brabant wallon' (Centrum voor hoger onderwijs, promotie en voortgezette opleiding in Waals-Brabant), of CPFB, is een centrum voor hoger onderwijs, verbonden aan de UCL Het brengt een honderdtal docenten en externe experts samen om de verschillende onderwijsactiviteiten uit te voeren. In maart 2018 lanceerde het CPFB een oproep om een voormalig postkantoor om te vormen tot een leercentrum en stelde het architecten één vraag: hoe kan deze locatie worden aangepast aan nieuwe onderwijsmethoden en een brede waaier aan opleidingen?

Traditioneel wordt een programma op de volgende manier ontworpen: PLAATS = FUNCTIE = GEBRUIK(EN). Om zich aan te passen aan nieuwe leermethoden, stelde archipelago voor om de permanente toewijzing van een plaats aan een functie af te schaffen. Functies zijn mobiel en mensen verplaatsen zich afhankelijk van de activiteit die ze uitvoeren en vinden vervolgens de juiste plaats. De ontwerpers definiëren plaatsen met een sterk ruimtelijk karakter, ontworpen om het gebruik in plaats van de functie te accommoderen. Kortom: PLAATS = GEBRUIK, FUNCTIE IS MOBIEL.

Participatieve programmering

Samen met het CPFB is archipelago begonnen met een gedetailleerde studie van de verschillende gebruiksmogelijkheden van het gebouw om de optimale setting te definiëren (stil/luid - formeel/informeel - individueel/groep - groot/klein - vertrouwelijk/open - vast/mobiel). De architecten onderzochten ook werkposities, op een menselijke schaal, geschikt voor een specifieke taak en een specifiek hulpmiddel om de meest geschikte ruimtes en meubels te definiëren.

Het ontwerpen van ruimtes die geschikt zijn voor divers gebruik vereist een gedetailleerde analyse van wat er dagelijks wordt gedaan (of zou kunnen worden gedaan) binnen de instelling. Hiervoor is participatieve programmering een essentieel hulpmiddel, maar het moet vergezeld gaan van grafische documenten die zijn afgestemd op de behoeften van de gebruiker.

Gebruikers weten niet altijd wat ze precies nodig hebben, ze weten niet altijd wat hen precies dwarszit in een ruimte en verwijzen alleen naar de oplossingen die ze al kennen. Aan de andere kant kennen gebruikers hun werk, hun gewoonten, wat ze zouden willen doen, enz. Door de participatieve programmering te richten op soorten gebruik hebben de ontwerpers informatie kunnen verzamelen die geschikt is voor een activiteitgebaseerd ontwerpproces.

Drie workshops

Het participatief proces nam de vorm aan van drie workshops die werden aangeboden aan elk van de drie werkgroepen: administratie, management en docenten/studenten. De eerste workshop werd gebruikt om informatie te verzamelen. Er werden roosters ingevuld over groepsdynamiek, werkposities, relaties, hulpmiddelen, enz. Het doel was om de behoeften van de gebruikers te begrijpen, om te begrijpen wat ze doen, waarom ze het doen, hoe ze het doen en wat de ideale manier zou zijn om het te doen.

Zodra archipelago de verzamelde informatie had geanalyseerd en georganiseerd om plaatsen te creëren die geschikt zijn voor de verschillende toepassingen van het CPFB, werd begonnen met de tweede workshop, die bestond uit het valideren of herwerken van deze plaatsen. Het is belangrijk om op te merken dat in dit stadium nog niet werd gesproken over ruimtelijkheid, maar over het ontwikkelen van type-ruimten (voorbeeld: multifunctionele ruimte voor 20 personen + samenwerking: beschrijfbare muren, mobiel meubilair, enz.)

De laatste workshop was een gelegenheid om de ruimtes te structureren. De deelnemers bespreken hun plaats in de instelling, hun relatie tot de openbare ruimte, hun relatie tot studenten, enz. Het doel was om inzicht te krijgen in de hiërarchie tussen ruimtes, het mogelijk delen van ruimtes en de gewenste nabijheid. Nadat de conclusies van deze laatste workshop waren gevalideerd, kon archipelago eindelijk beginnen met ontwerpen.

Weldoordachte renovatie

Het gebouw van het CPFB heeft verschillende levens gehad. Het was oorspronkelijk het postkantoor van Louvain-la-Neuve en bood onderdak aan verschillende opleidingen van de UCL tot het uiteindelijk in gebruik was als 'school voor geluid'. Door de overcompartimentering en de akoestische isolatie om te voldoen aan de normen voor opnamestudio's, gingen de helderheid van de architectuur en de eenvoud van de materialen verloren.

De eerste taak van archipelago bestond uit het ontmantelen van het gebouw om het kaal te maken: het redden van al het beton dat kon worden gered, het herstellen van de kleur van het metselwerk, het behouden van het schrijnwerk en de kozijnen, enz.

Decompartimentering

Het voorgestelde project herstelt de vloeibaarheid van het gebouw door de structuur te onthullen. De volumes worden zowel functioneel als ruimtelijk gedecompartimenteerd. De hoogte van de daken en het samenspel van de balken en het licht van de glazen bouwstenen in het dak worden hersteld. Circulatie is vereenvoudigd en een grote open ruimte is verplaatst naar de achtergevel en getransformeerd in een gelaagde zitruimte.

Het doel van de renovatiestrategie is om het gebouw in zijn oorspronkelijke staat te herstellen en het tegelijkertijd te voorzien van de technologie en het thermisch comfort die de komende 30 jaar nodig zijn. Om dit te bereiken, grepen de architecten enkel in op muren die eerder werden aangepast. De oostgevel is de enige gevel die ze aanpassen om de continuïteit van de ruimtes op de begane grond mogelijk te maken.

Grafische elementen

Op het gelijkvloers kom je binnen in een sociale ruimte met de receptie. De ingang loopt door in de multifunctionele ruimte, die uit delen bestaat (werknissen, een werkruimte voor 50 personen en een werkruimte voor 10 personen) en uitkomt op het kleine plein Place du Pont aux Ânes.

Boven is er een samenwerkingsruimte voor groepswerk en een auditorium voor informeel werk tijdens pauzes tussen de cursussen. Er zijn ook ruimtes met een meer vaste indeling zoals de auditoria en het collaborative lab. Tot slot is er de administratieve ruimte, uitgebreid met een praatruimte en een opnamestudio.

Nadat de materialiteit en volumetrie waren herontdekt, werd er een gladde betonnen dekvloer gestort om het oorspronkelijke karakter van de ruimtes enigszins te herstellen. De ontwerpers speelden ook met meer grafische elementen: het schrijnwerk werd lichter gemaakt om te contrasteren met de bestaande donkere kleuren, het geel van de trap contrasteert met de rode bakstenen. Deze contrasten laten de zoektocht van archipelago zien om de bestaande kenmerken van het gebouw te versterken en weer tot leven te brengen.