Architect Chris Van Laetem over Architects Declare: “Vrijblijvend engagement is niet voldoende”

In een artikel dat architectura.be op 6 november 2019 lanceerde, lees ik dat Belgische architecten zich naar Brits model zouden engageren in de strijd tegen de klimaatcrisis. De architecten die de petitie ondertekenen “erkennen de milieucrisis waar onze planeet mee kampt en verplichten zich ertoe er vanuit hun praktijk alles aan te doen de klimaatproblemen en het verlies van biodiversiteit een halt toe te roepen”.

Dit initiatief kan alleen maar toegejuicht worden. Het toont dat ook de bouwwereld klaar is voor een transitie naar een milieubewuste aanpak. Maar deze overgang zou wel eens te traag kunnen verlopen. Gezien de hoge urgentie van het huidige klimaatprobleem, lijkt me een goedbedoeld maar vrijblijvend engagement niet afdoende. 

De architect, met zijn goede intenties, botst namelijk wel eens op weerstand. Hij moet immers de bouwheer kunnen overtuigen een extra inspanning te doen, die vaak beschouwd wordt als een bijkomende (te vermijden) kost. De aannemer durft ook te protesteren. Hij beschikt vaak niet over de nodige kennis over of ervaring met alternatieve, gezondere materialen en methodes. Die materialen beschikken ook niet altijd over de nodige certificaten en voldoen daardoor vaak niet aan de normen die worden opgelegd voor bijvoorbeeld openbare projecten. Ten slotte worden bepaalde technische concepten ook niet ondersteund door het huidige EPB-kader.

Daarom pleit ik ervoor verder te gaan dan enkel dit goedbedoelde vrijblijvend engagement van de architect. Er moet een overstap plaatsvinden naar CO₂-neutrale bouwmethodes en het gebruik van erkende gezonde en milieuverantwoorde bouwmaterialen. Dat kan volgens mij enkel wanneer dat wordt opgelegd met een kader van richtlijnen, regels en andere maatregelen. Deze zijn nodig om alle partijen in de sector op één lijn te krijgen en de keuze voor een gezonde aanpak niet langer louter optioneel te maken.
 

"Ik pleit ervoor verder te gaan dan enkel dit goedbedoelde vrijblijvend engagement van de architect. Er moet een overstap plaatsvinden naar CO₂-neutrale bouwmethodes en het gebruik van erkende gezonde en milieuverantwoorde bouwmaterialen. Dat kan volgens mij alleen wanneer dat wordt opgelegd met een kader van richtlijnen, regels en andere maatregelen."

Zo’n maatregelen kunnen zijn:

• Het georganiseerd verspreiden van informatie en kennis.
   
• De kostprijs van bio-ecologische bouwmaterialen en duurzame technieken doen dalen ten opzichte van traditionele materialen en bouwmethoden, door bijvoorbeeld subsidies en regelgeving voor fabrikanten.
   
• Principes voor klimaatneutraal en circulair bouwen veralgemenen.
   
• Afbraak van gebouwen, sorteren en hergebruik beter reguleren.
   
• Nieuwbouwprojecten tot een minimum beperken en voorrang geven aan verbouw en heropbouw.
   
• Inbreiding altijd boven uitbreiding verkiezen.
   
• Wetgeving en EPB-software in functie van al die genoemde maatregelen aanpassen.

Er zijn natuurlijk reeds heel wat architecten die bio-ecologisch en klimaatneutraal bouwen en daarmee het voortouw namen. En nu de crisis acuter wordt en meer aandacht krijgt, sluiten meer en meer architecten zich bij hen aan, zo blijkt. Prima! Toch moeten we voorzichtig zijn en opletten voor pseudo-ecologie en greenwashing! Termen als bio en eco worden soms te makkelijk in de mond genomen. Ook architecten en bouwpromotoren moeten zich hiervoor behoeden. Een slecht scorend gebouw met een groene gevel blijft immers een slecht scorend gebouw.

Met het circulair bouwen heeft een relatief nieuwe duurzame bouwmethode zijn intrede gemaakt, die past binnen het huidig economisch stelsel. Die bouwmethode heeft zeker heel wat potentieel, maar biedt tot nog toe geen garantie. Ze mag ook absoluut niet vervallen in een excuus om alsnog het gebruik van de traditionele minder duurzame bouwmaterialen te verantwoorden.

Zoals het betreffende artikel vermeldt, zou de bouwsector goed zijn voor 40% van de totale CO₂-uitstoot. Architecten en met uitbreiding de gehele bouwsector, alsook de wetgevende macht, hebben in deze dus een grote verantwoordelijkheid. Als we onze verantwoordelijkheid als architect écht willen opnemen, is het aan ons om de pen ter hand te nemen en een voorbeeld te stellen. Alleen zo bouwen we aan een betere toekomst.