"Architecten hebben andere prioriteiten dan creatieve vrijheid"

De principes van systeembouw zijn in de Belgische bouwsector goed doorgedrongen. Toch kan ons land nog wel enkele lessen trekken uit andere Europese landen, zo vinden de meeste panelleden. “Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Scandinavische landen zijn op dat vlak de gidslanden”, vindt Joep Römgens (Schüco). “Daar zien we dat architecten veel meer in termen als ‘elementenbouw’ denken. Men staat er verder op vlak van urbanisatie en stedelijk bouwen. Hier worden nog heel veel zaken op de werf zelf beslist.”

Aannemers

Het verschil heeft iets te maken met regelgeving en de rol van de bouwpartners, stelt Dieter Froyen (Willemen Construct): “In Nederland krijgt de aannemer al in een vroeg stadium heel wat verantwoordelijkheid. En het hoeft geen verrassing te zijn dat aannemers sneller de neiging hebben om te gaan prefabriceren. Ook in andere landen zijn er mogelijkheden om sneller na te denken over systeembouw. Formules als bouwteam zetten die evolutie gelukkig ook in ons land in gang.”

Ruben Braeken (B+ Architecten): “Bouwen vertrekt in België nog al teveel vanuit een conflictmodel: de architect tekent iets, de aannemer moet het oplossen. Bovendien is het moeilijk voor architecten om in prefab te tekenen, omdat elke fabrikant een eigen maatstaf hanteert. Een uniform maatsysteem zou systeembouw een duwtje in de rug kunnen geven.”

Link met loonkost

Eveline Decroix (Verheyen Beton) vindt dat België eigenlijk vooraan het rijtje zou moeten staan: “In vele zuidelijke landen, waar de loonkost gemiddeld lager is, kan men het zich permitteren om tientallen mensen de problemen op de werf zelf te laten oplossen. Hoe lager de loonkost, hoe minder men geneigd is om in prefab te denken. Daarom is het net zo vreemd dat België, met zijn hoge loonkost, geen voorloper is inzake systeembouw.”

Bovendien komt systeembouw volgens sommigen nog te weinig aan bod in het bouw-en architectuuronderwijs. Joep Römgens (Schüco): “De stroming systeembouw op zich wordt wel aangehaald. Zelf geven we ook regelmatig lezingen over dit onderwerp op universiteiten. Maar dat is niet voldoende om een diepgaande kennis over systeembouw te vergaren.”

Dirk Driesmans (Q-BUS Architectenbureau) trekt een parallel met BIM: “Landen die op vlak van BIM voorop lopen, doen het ook goed inzake systeembouw. De opkomst van BIM gaat gepaard met nieuwe tools, die systeembouw eenvoudiger maken.”

Aanbestedingen

Iedereen is het ermee eens dat het in aanbestedingen niet eenvoudig is om traditionele bouwmethoden te vervangen door systeembouw. Eveline Decroix (Verheyen Beton): “Het conservatief denken overheerst in onze sector. Men staat vaak weigerachtig tegenover het wijzigen van wat al voorgeschreven is, ook al zijn de voordelen onweerlegbaar.”

Volgens Ruben Braeken (B+ Architecten) is de denkwijze helemaal anders: “Als je als architect het hele traject doorloopt volgens traditionele bouwwijzen, en dan na de aanbesteding heel de aanpak moet aanpassen, dan verricht je eigenlijk dubbel werk.” Joep Römgens (Schüco): “In de praktijk is het mogelijk om ook bij aanbestedingen naar systeembouw te gaan, maar dan zijn er bijzonder overtuigende argumenten nodig om iedereen in de keten aan te haken. Omwille van uiteenlopende belangen loopt het daar vaak mis.”

Vooroordelen

Er bestaan nog altijd heel wat vooroordelen over systeembouw. De vaakst voorkomende, volgens onze panelleden? Dat systeembouw de creatieve vrijheid van de architect zou beknotten. “Maar we hebben in de maatschappij hele andere uitdagingen dan die creatieve vrijheid”, vindt Ruben Braeken (B+ Architecten). “Bovendien kan je ook met prefab creatief omspringen, door elementen op welbepaalde wijze te schakelen. Creativiteit betekent meer dan hier en daar kleine toevoegingen aan een project zoals een mooie, kleine overkraging.”

Joep Römgens (Schüco): “Dat cliché bestaat al decennia lang, ook al is al lang aangetoond dat het niet klopt. Zelfs de grootste architectenbureaus (uit het verleden of de tegenwoordige tijd) gaan in kleine of grote mate modulair te werk.”

Een ander cliché is dat systeembouw zich enkel leent voor grotere projecten. En hoewel men het er aan tafel mee eens is dat de schaalvoordelen die grote projecten bieden interessant zijn voor systeembouw, kan het idee ook bij kleine projecten meerwaarde creëren. Karel Vervaet (Systimber): “In kleine projecten, zoals woningen, is er net een hoge nood aan een snel bouwsysteem. Mensen willen immers geen jaar lang op een bouwwerf wonen.”