Barozzi Veiga, Tab Architects en Koplamp Architecten ontwerpen nieuwe kunst- en tentoonstellingssite aan Groeningeabdij in Kortrijk

Een nieuw parkpaviljoen, dat tegelijk monumentaal en elegant aandoet, zal als een magneet functioneren voor de stad en voor bezoekers van ver daarbuiten. De grootste verrassing zit ondergronds, waar twee state-of-the-art tentoonstellingszalen worden voorzien die de site uitbreiden met zo’n 600 m² extra expositieruimte. De nieuwe tentoonstellingssite zal, als alles goed gaat, de deuren openen in september 2024. 

"Onze nieuwe tentoonstellingssite wordt geen klassiek museum, maar een vernieuwende site die spraakmakende tentoonstellingen zal brengen. We voorzien ook jaarlijks een budget van 800.000 euro om exposities met internationale uitstraling naar Kortrijk te halen. Dit zet onze ambitie om Culturele Hoofdstad van Europa te worden meer dan ooit kracht bij", aldus .Axel Ronse, schepen van cultuur. 

"Een cruciale ontwerpvraag was welke identiteit de nieuwe site zelf kon aannemen en uitstralen. Het nieuwe paviljoen bouwt verder op de historische context en heeft tegelijk een krachtige nieuwe identiteit. De vorm verwijst naar het beeld van de daken van de bestaande abdijsite", aldus architect Tom Debaere. 

Een betekenisvol ontwerp 

Om de ambities van de Stad Kortrijk vorm te geven, werd beroep gedaan op de Vlaams Bouwmeester en de wedstrijdprocedure Open Oproep. 32 teams stelden zich kandidaat om mee te dingen naar de opdracht in een ontwerpwedstrijd. De jury stelde de tijdelijke vereniging Barozzi Veiga, Tab Architects, Koplamp aan als laureaat voor de studieopdracht. Het project streeft drie doelstellingen na: een architectuur die geïntegreerd en betekenisvol is in de omgeving, die coherent is met de historische context en de meest efficiënte indeling biedt voor het programma.  

De nieuwe kunst- en tentoonstellingssite wordt deel van de publieke ruimte en wordt maximaal doorwaadbaar. Het openwerken van de doorgang naar de Groeningestraat zorgt voor een nieuwe kwalitatieve toegang tot de site en het park. De extra tentoonstellingsruimtes worden ondergronds gerealiseerd om maximale flexibiliteit en oppervlakte te bekomen. Het ontwerp respecteert en versterkt het historisch karakter en de draagkracht van de abdijsite en het park.  

Een nieuw toegevoegde centrale circulatie zorgt voor een efficiënte organisatie van de site en verbindt zowel de bestaande als nieuwe ruimtes op een heldere manier. Naast de ondergrondse zalen voor tijdelijke exposities wordt ook de kapel ‘hersteld’ en ingezet als een tentoonstellingsruimte, wordt er een creatief atelier voorzien en ruimtes voor meer permanente tentoonstelling, ontmoeting en ontdekking.  

Bovengronds slaagt een nieuw paviljoen erin tegelijk verder te bouwen in de geest van de bestaande architectuur en zich autonoom te onderscheiden door de strakke uitwerking. Het paviljoen opent de nieuwe site naar het park en maakt, samen met het bestaande dormitorium, deel uit van de ‘Stadsliving’, een nieuwe museale typologie.  
 

"We bewaren de geschiedenis en atmosfeer van de abdij, terwijl we er een nieuwe hedendaagse architectuur aan toevoegen, geïntegreerd in het park", aldus architect Fabrizio Barozzi. 

Een huis met vele kamers en vele eigenaars 

De site van de Groeningeabdij wordt niet opgevat in een klassieke (stads)museumarchitectuur, maar als een huis met verschillende kamers die elk een eigen sfeer en programma hebben. In de Stadsliving worden bezoekers in een nieuw soort museale ruimte verwelkomd: een open huis waar volop plaats is voor ontmoeting, (co-)creatie en experiment. De Stadsliving is gratis en heeft brede openingsuren. Je kan er wisselende presentaties van de stadscollectie ontdekken, kunstinstallaties en tijdelijke tentoonstellingen bezoeken, workshops volgen in het atelier, iets eten of drinken, debatten en lezingen bijwonen en lang blijven napraten. In de prachtig in ere herstelde 16e-eeuwse kapel en in de ondergrondse zalen, die samen het betalend parcours vormen, zullen ambitieuze tijdelijke tentoonstellingen te zien zijn. 

Groeningeabdij verankert maatschappelijke betrokkenheid en brede, structurele samenwerkingsverbanden stevig in haar werking. De site experimenteert met innovatieve educatieve en participatieve trajecten en werkt samen met een meerstemmig en interdisciplinair netwerk van experten, makers, kunstenaars, creatieve ondernemers, verzamelaars, kunstenhuizen en middenveldorganisaties, onderwijs en beleid. Maar de grootste experten in identiteit, dat zijn de bezoekers en stedelingen zelf. ‘I contain multitudes’: Walt Whitman schreef het, Bob Dylan zong het, Groeningeabdij onderwerpt die fascinerende deelaspecten van onze ontelbare identiteiten graag aan een co-creatief artistiek onderzoek.  

Kandidaat Culturele Hoofdstad 2030 

Kortrijk investeerde de voorbije jaren al fors in stadsontwikkeling. De ontwikkeling van de site Begijnhofpark tot een nieuwe culturele hotspot in de stad vormt het sluitstuk van deze vernieuwing, die eerder resulteerde in de heraanleg van de Grote Markt, de verlaging van de Leieboorden, de nieuwe Houtmarkt, de aanpak van het winkelwandelgebied en het historisch hart van Kortrijk en de restauratie van het Begijnhof, allemaal op wandelafstand van de Groeningeabdij.  

Ook op cultureel vlak wil Kortrijk de ‘Beste Stad van Vlaanderen’ worden. Stad Kortrijk investeert fors in de uitbouw van eigentijdse cultuursites en een bruisend, breed toegankelijk cultuuraanbod. Het huidige Museum Kortrijk 1302 wordt vanaf 2022, in een unieke multimediale beleving en volgens de meest actuele wetenschappelijke inzichten, tot leven gewekt in de OLV-kerk, met haar iconische Gravenkapel. Daarnaast draaien ook de uitwerking van het volledige masterplan Schouwburg Kortrijk, waar onder meer een gloednieuw cultuurcafé zal komen, en de tweede fase van het masterplan Muziekcentrum, waar bijkomende repetitieruimtes worden gecreëerd, intussen op volle toeren. Ook in de bibliotheek wordt nog volop geïnvesteerd, in afwachting van een nieuwe bib op de Budatip. 

De herontwikkeling van de Groeningeabdij is een belangrijke motor in de kandidatuurstelling van Kortrijk als Culturele hoofdstad 2030. De stad investeert 7 miljoen euro in de bouw van deze ambitieuze tentoonstellingssite, en ook Vlaanderen zegde een subsidie toe van 7,5 miljoen euro. De start van de afbraakwerken is voorzien in de eerste helft van 2022, de opening in september 2024. 

Andere kandidaat-ontwerpteams

Ook vier andere ontwerpteams werden geselecteerd voor de Open Oproep van de Vlaams Bouwmeester, maar haalden het net niet: 

• atelier Tom Vanhee en dries vanhove architectenbureau 
• Callebaut Architecten, FVWW (Frederic Vandoninck Wouter Willems architecten), hp engineers
• Compagnie O, Kinkorn
• fala atelier