BBA Utility Building: de wijnmakerij van Bousval (AWAA for cwarchitects sprl)

"De bouw van deze wijnmakerij bood ons de kans om nieuwe ervaringen op te doen", herinnert Charly Wittock zich. "Om het avontuur met kennis van zaken te kunnen aanvatten, werden we ondergedompeld in de wereld van de wijnbouw, inclusief reizen naar de Bourgogne om het volledige productieproces te doorgronden."

Zeer specifieke doelstellingen

"Het project is bestemd voor de productie van wijn (+/- 30.000 flessen per jaar, oftewel 22.500 liter per jaar) en marc (+/- 2.500 liter per jaar) op het domein van Bousval (in de buurt van Genappe), een wijngaard van 5 hectare die in één fase is aangeplant", legt de architect uit. "Het gebouw moest voldoen aan de doelstellingen op het vlak van wijnbereiding, rijping, botteling, opslag en verzending van de flessen. Daarnaast moest het ook de productie van marc mogelijk maken en een wijnbouwlaboratorium huisvesten, net als een opslagruimte voor de machines die nodig zijn voor de werking en het onderhoud van de wijngaard (garage en technische werkplaats), kantoren, een kantine, kleedkamers, sanitaire voorzieningen en een regenwaterreservoir. "Bovendien moest het gebouw efficiënt beveiligd worden, aangezien het te midden van bossen en velden ligt en dus volledig geïsoleerd is.”

Ecovriendelijke aanpak

De houten wijnmakerij is opgetrokken op een betonnen basis. De architecten hanteerden een ‘ecovriendelijke’ aanpak – weinig afval, weinig grijze energie, hernieuwbare en recycleerbare materialen – zonder de budgettaire limieten te overschrijden. "Ondanks het uitgebreide bouwprogramma en een reeks technische beperkingen moesten we het gebouw optimaal integreren in de omgeving, tussen de wijnranken en het bos", vervolgt de architect. "De wijnmakerij is ontworpen en gebouwd voor een wijnbereidingsproces op basis van zwaartekracht om onnodige manuele ingrepen (die de kwaliteit en de smaak kunnen aantasten) te vermijden. Het gebouw moest bijgevolg vrij hoog zijn en gedeeltelijk ingegraven worden in de bodem om de impact op het landschap te beperken. Het geeft de indruk dat het op een organische manier verrijst uit de bodem, tot aan de voornaamste toegangsdeuren van de gistingsruimte. Net zoals in onze andere industriële projecten ondersteunt de vloeiende architectuur het (natuurlijke) productieproces. Het is een zuiver technische constructie, maar de vormgeving, de eenvoud en het gebruik van hout en beton geven de wijnmakerij een natuurlijke flair. Dit project is een waardevolle referentie voor ons bureau, die kadert in de razendsnelle ontwikkeling van de Belgische wijnbouw.”

Houten basisstructuur

Hoewel het gebouw aanvankelijk integraal gerealiseerd zou worden in beton om optimaal te kunnen profiteren van de thermische inertie van dit materiaal, werd er uit budgettaire overwegingen uiteindelijk toch geopteerd voor een houtstructuur op een betonnen sokkel. Charly Wittock: "Om de constructie volledig op punt te stellen, bestudeerde Matriciel de thermische impact van zo'n materiaalverandering op de ecologische performantie van de schil. Axel Ketele (Timberframing), een schrijnwerker-meubelmaker die gespecialiseerd is in traditionele constructietechnieken, werd al vroeg in het ontwerpproces bij het project betrokken. Het kwam erop aan om een performante prefabstructuur te ontwikkelen die het artisanale karakter van deze 21ste-eeuwse wijnkelder zou onderstrepen. De integratie in het landschap wordt nog versterkt door de keuze voor een verticale zwarte gevelbekleding in verduurzaamd Douglashout. Voorts is het langgerekte gebouw uitgerust met hoge ramen, waardoor het zonlicht op een gefilterde manier binnenvalt door de kruinen van de omliggende bomen aan de rand van het bos."

Utility Building

De categorie Utility Building is nieuw in de Belgian Building Awards. Ze heeft betrekking op utiliteitsprojecten: bedrijfsgebouwen, publieke gebouwen, sportinfrastructuur, cultuurcentra, evenementenzalen, museums, winkels of horeca-etablissementen. De jury hield rekening met de architecturale kwaliteit, originaliteit (lees: out-of-the-boxdenken) en duurzaamheid in de breedste zin van het woord. De laureaat in deze categorie wordt op 15 juni bekendgemaakt.