BEEL Architecten ontwerpt crisisafdeling voor psychiatrisch ziekenhuis KARUS in Melle

HIC: een crisisafdeling waarbij verbinding met zorgvrager centraal staat

HIC, het High & Intensive Care-model, waaide enkele jaren geleden over uit Nederland. In KARUS werd deze afdeling opgestart in 2020. De bedoeling is om mensen die in ernstige psychiatrische nood verkeren op te vangen en te behandelen in een omgeving die gericht is op de-escalatie en zelfregie. 

Het HIC-model heeft echter nood aan een nieuwe ziekenhuisarchitectuur. Het klassieke beddenhuis is ontoereikend. Enerzijds moet de architectuur het mogelijk maken dat zorg opgeschaald kan worden op crisismomenten. Anderzijds moet de architectuur het herstel van zelfregie ondersteunen en zelfs stimuleren. Belangrijk in het HIC-model is een omgeving waar bescherming en veiligheid gecombineerd wordt met gastvrije zorg. Zorgvragers moeten zich geborgen voelen tijdens crisismomenten. Overzichtelijkheid helpt om de rust te bewaren. Open ruimten stimuleren verbinding tussen medewerkers en zorgvragers. Ook familie en netwerk moeten zich welkom voelen.

Om aan al deze noden van het HIC-model te voldoen, werd er beslist een state-of-the art nieuwbouw te realiseren op campus Melle. 

Een groene oase met veel licht, openheid én geborgenheid

Het gebouw is over vier bouwlagen georganiseerd rondom therapeutische tuinen, patio’s en dakterrassen op diverse positie ten opzichte van het maaiveld. De gesloten HIC‐afdeling wordt georganiseerd op een verhoogd maaiveld en een sous‐sol, de open afdeling psychosezorg op de eerste en tweede verdieping. De toegang van elke afdeling volgt een gradiënt van toenemende geborgenheid. In elke stap straalt het geheel gastvrijheid en openheid uit.  

Een slim element in het schetsontwerp is de grote openheid binnen de contour van het gebouw. De grote binnentuinen zijn deel van de gesloten setting, waardoor de begrenzing verdwijnt in de architectuur. Niveauverschillen maken inkijk onmogelijk, terwijl het uitzicht op de groene omgeving behouden blijft, zeker ook vanuit de IC‐eenheid. De overzichtelijkheid draagt bij aan een veilige omgeving.

Het schetsontwerp inspireert zich op de typologie van het historische erfgoed op campus Melle. De open leefruimtes vormen steeds het hart van de afdeling waarop verschillende diensten op uitgeven. De kamers bevinden zich in zijvleugels, waarbij de korte gangen uitkijken op de buitenruimte. Elke kamer wordt standaard uitgerust met mogelijkheid van rooming‐in.

De kamers voor intensieve zorgen (IC) worden ondergebracht in een zone die directe verbinding staat met de afdeling. De IC‐kamers zijn extra ruim zodat de aanwezigheid van personeel of familie mogelijk is, ook tijdens de nacht. De kamers krijgen elke een eigen buitenruimte. De kamers zijn geschakeld met diverse zithoeken en tussenruimte, die mogelijkheden bieden voor het herstel van zelfregie en één‐op‐één begeleiding. 

Elke afdeling is verbonden met een voedende verdieping van therapie‐, sportruimtes en gemeenschappelijke functies. De twee niveaus zijn telkens verbonden met ruime vides, waardoor interne zichtlijnen ontstaan. De extra verdieping zorgt voor de mogelijkheid om te circuleren doorheen het gebouw.

Vijf kandidaat-ontwerpers

De ontwerpopdracht werd na een openbare aanbesteding met onderhandeling toegekend aan BEEL Architecten. De aanbesteding gebeurde door FARYS, die toekeek op een onafhankelijke beoordeling van de offertes.  Naast BEEL Architecten stonden deze vier op ontwerpteams op de shortlist:

• ArchiPL ‐ architecten Jan De Vylder Inge Vinck ‐ Pascal De Munck
• De Smet Vermeulen Architecten – Archipelago architects/AR‐TE
• OSAR architects
• M4 architecten & ingenieurs

In de offertebeoordeling werd groot belang gehecht aan de conceptuele originaliteit en architecturale kwaliteit van de voorstellen. De visie wordt in de komende maanden verder uitgewerkt binnen een lerend netwerk van artsen, directie, personeel, patiënten, ervaringsdeskundige en architecten. Ook de precieze bouwlocatie op campus Melle wordt nog bepaald.

Een monumentale buitenruimte

De bouw van de HIC‐afdeling is een belangrijke stap in de uitwerking van het ruimtelijke masterplan op de historische campus in Melle, daterend uit 1908. KARUS voert sinds 2014 visieontwikkeling omtrent architecturale kwaliteit. Hierbinnen werd in 2016 het Kanunnik Petrus Jozef Triestplein gerealiseerd, naar een ontwerp van architecten de vylder vinck taillieu.

Het Triestplein was een resultaat in de marge van een veel ruimere visieontwikkeling rond de betekenis van architecturale kwaliteit in het psychiatrisch centrum.  De internationale erkenning toont hoe het Triestplein onverwachts een ijkpunt geworden is in het denken over zorgarchitectuur. Het Kanunnik Petrus Jozef Triestplein werd meermaals bekroond, onder andere een eervolle vermelding in de Prijs Architectuur van de Provincie Oost‐Vlaanderen, Special Mention van de European Prize for Urban Public Space 2018, Finalist in de Mies van der Rohe European Union Prize for Contemporary Architecture 2018, Zilveren Leeuw op de prestigieuze Architectuurbiënnale van Venetië in 2018 en de Community Gold Award Henry van de Velde in 2019.