Belgian Architects Declare - "Maatschappelijk ondernemerschap van de architect" (Bart Hoylaerts, a2o architecten)

“De Orde van Architecten omschrijft op haar website de rol van de architect aan kandidaat-bouwheren als ‘de vertrouwenspersoon die uw wensen omzet in werkelijkheid’. De architect, zo wordt uitgelegd, is een onafhankelijke adviseur die de bouwheer begeleidt bij het tekenen van plannen, het aanvragen van vergunningen, het onderhandelen met aannemers, en het controleren voor de bouw. Het klopt dat dit kerntaken zijn waar de architect zich op toelegt en verantwoordelijkheid heeft naar zijn opdrachtgever toe.[1]”

“De architect heeft echter ook een verantwoordelijkheid af te leggen aan de maatschappij. Jammer genoeg wordt er in dit takenpakket van de architect hier niets over gezegd. Als beroepsgroep hebben de architecten wel een traditie opgebouwd om na te denken over hoe gemeenschappen het beste kunnen wonen, werken, bewegen, omgaan met erfgoed, landschap en openbare ruimtes. Dit discours verloopt hand in hand met de daadwerkelijke bouwpraktijk: tentoonstellingen, boeken en lezingen dragen innovatieve ideeën uit, werken aan het bewustzijn van de vakgroep en van mogelijke bouwheren. Maar dit is een geleidelijk cultureel proces, en bereikt zeker niet alle opdrachtgevers.”

“Ook het manifest ‘Architects Declare’ is een voorbeeld van hoe wij architecten ons,  als beroepsgroep, collectief zorgen maken over klimaatverandering, ecologie en biodiversiteit. Elke dag zien we hiervan de negatieve effecten – op het nieuws, in wetenschappelijke publicaties, en in ons eigen veranderende klimaat. De urgentie van deze problemen vragen om een versnelling van het proces om de bouwpraktijk te verduurzamen, en discours in breed ingebedde acties te vertalen.”

“Ons actiepunt gaat daarom precies over de verhouding tussen de belangen van de opdrachtgever en de maatschappij. Naar ons inzicht komen deze grotendeels overeen omdat de opdrachtgever deel uitmaakt van de maatschappij en leeft in een ecosysteem. Maar niet elke opdrachtgever is bezig met duurzaamheidsprincipes als hij of zij een opdracht uitschrijft en een budget opstelt. De architect moet met autoriteit kunnen wijzen op de negatieve gevolgen van overmatige verharding, van bouwen in lage dichtheden, van energieverslindende technieken, van de roofbouw op de aarde om bepaalde bouwmaterialen te verwerven.”

“Wij stellen voor dat de architect volwaardig erkend en geoutilleerd wordt als die onafhankelijke expert die hij/zij stelt te zijn. Daartoe moet de architect over de nodige kennis, ondersteuning én instrumenten beschikken om uitgeschreven opdrachten kritisch in vraag te stellen en bij te sturen met het oog op een duurzame bouwpraktijk. We stellen voor om de verandering te funderen in kennis, en in de opleiding. Het maatschappelijk ondernemerschap verdient hierin een prominente rol: jonge ontwerpers dienen te leren dialogeren met een opdrachtgever over duurzaamheid. Even belangrijk is dat dit maatschappelijk ondernemerschap getoetst wordt tijdens de stage, als volwaardig onderdeel van het takenpakket. Vanuit de opleiding wordt de taakomschrijving dan opnieuw vorm gegeven. Maar het welslagen hiervan zal ook afhangen van de verankering in de wetgeving, zodat er één klare lijn getrokken wordt. Een principiële houding ten opzichte van duurzaamheid moet een basisvoorwaarde zijn, geen nadeel waardoor de opdracht aan een lager inzettende collega kan overgaan.”

[1] Zie https://www.architect.be/nl/ik-verbouw/uw-architect/het-takenpakket-van-de-architect/