Belgisch paviljoen op architectuurbiënnale Venetië 2021: maquettelandschap toont unieke verhouding stad-architectuur in Vlaanderen en Brussel

Het geheugen als ontwerpatelier Het Vlaams Architectuurinstituut is als producent van de tentoonstelling in het Belgisch paviljoen niet aan zijn proefstuk toe. Sinds 2004 coördineert het, in een beurtrol met de Franse Gemeenschap, om de vier jaar de Belgische inzending. Dit jaar staat het thema ‘Het geheugen als ontwerpatelier’ centraal. “Na een eeuw van ongebreideld vooruitgangsdenken is het duidelijk dat architectuur als discipline moet worden herijkt. Dat vraagt om een herdefiniëring van de uitgangspunten van het ontwerp waarbij het geheugen meer in beeld komt”, zegt Sofie De Caigny, directeur van het Vlaams Architectuurinstituut, commissaris van Composite Presence. “De geschiedenis van landschappen en plekken, van bouw- en ontwerptradities, van materialen en ideeën vormt het referentiekader voor nieuwe ontwerpen. Het geheugen wordt ontwerpatelier.”

“Respectvol en inventief omgaan met de historische lagen van de stad leidt automatisch tot verschillende perspectieven op samenleven. In die zin antwoordt Composite Presence vanuit de kern van de architectuurdiscipline op de vraag van curator Hashim Sarkis ‘How will we live together?’” - Sofie De Caigny, directeur van het Vlaams Architectuurinstituut, commissaris van Composite Presence

Composite Presence

Hoe kunnen stad en architectuur samen floreren? Hoe maakt kwaliteitsvolle architectuur de verdichting en andere transitie-opgaven in onze steden tot een succes? Deze vragen primeren in de driedimensionale opstelling van een fictieve, maar tegelijk herkenbare Vlaamse stedelijke omgeving. Doorheen de tijd ontwikkelde de informele stad in Vlaanderen en Brussel een unieke verhouding met haar architectuur. Het geënsceneerde stedelijke landschap onthult hoe historische lagen, morfologische bijzonderheden en onvoorziene botsingen een eindeloze inspiratiebron zijn voor de hedendaagse architectuur. Bovenbouw Architectuur ontwerpt voor het Belgisch paviljoen een scenografie die een stedelijk landschap toont dat bestaat uit een reeks maquettes op schaal 1/15. De maquettes zijn opgesteld op tafelhoogte en representeren een lineair, kronkelend landschap van een typisch Vlaamse stedelijke omgeving.

“Het maquettelandschap illustreert op een unieke manier de energetische wrijving tussen stedenbouw en architectuur in Vlaanderen.”  - Dirk Somers, curator Composite Presence

Vijftig projecten vormen maquettelandschap

Vijftig verschillende architectuurprojecten van de afgelopen twintig jaar vormen de bouwstenen van het denkbeeldige landschap. De selectie toont een evenwichtige architecturale ecologie waarin verschillende stijlen, functies en typologieën samenkomen. Veel van de projecten zijn renovaties en adaptaties die een staalkaart van vormen, tijd en texturen tonen. Of de projecten nu bescheiden herbestemmingen zijn, of blinkende newbies, allemaal delen ze de interesse om bij te dragen aan een stad die tegelijk gebricoleerd en evenwichtig is. De geselecteerde projecten tonen ook het belang van het actuele beleid qua stadsplanning en aanbestedingen. Veel van de ontwerpen in deze stedelijke compositie komen voort uit procedures die opgezet werden door de stadsbouwmeesters, de Vlaams Bouwmeester en verwante publieke instellingen in Vlaanderen en Brussel die inzetten op een kwaliteitsvolle stedelijke omgeving. Samen met het Team Vlaams Bouwmeester zetten de stadsbouwmeesters van Antwerpen en Gent dan ook mee hun schouders onder het project ‘Composite Presence’. In de catalogus wordt dit bijzondere aspect van het architectuurbeleid verder uitgediept met inhoudelijke bijdragen van onder andere Leo Van Broeck (voormalig Vlaams Bouwmeester), Christian Rapp (Stadsbouwmeester Antwerpen), Kristiaan Borret (Bouwmeester Brussel), Edith Wouters (artistiek directeur Ar-tur) en Peter Vanden Abeele (Stadsbouwmeester Gent).

Composite Presence: projecten en architectenbureaus

Hoogzaal voor het Contius orgel - 360 Architecten
Tweewoonst Kattenberg - Architecten Broekx-Schiepers
HUIS VERBRANDE BRUG - architecten de vylder vinck taillieu
HUIS-ARTS - architecten de vylder vinck taillieu
Bedieningsgebouw containerpark architecten - Els Claessens en Tania Vandenbussche
16 sociale woningen Schaerdeke - Architectenbureau Bart Dehaene
Zoersel House - Arjaan De Feyter Interior Architects
Kijktoren Baeten Hylebos Architecten
BLAF tlG - BLAF architecten
Stadswoning - Bovenbouw Architectuur
Residentie Van Artevelde - BULK architecten
Woning VDB - Collectief Noord Architecten
Provinciaal Jeugd en Natuurdomein - COUSSÉE & GORIS architecten
Politiekantoor Kioskplaats, Antwerpen - De Smet Vermeulen architecten
Atelier Apostelhuizen, Gent - De Smet Vermeulen architecten
De Kleine Prins - Dhooge & Meganck Architectuur
Twaalfkameren - Dierendonckblancke architecten
Dambruggestraat - Dierendonckblancke architecten
Meir hoekgebouw - DMT architecten
One Room Hotel - dmvA
Maarschalk Gerardstraat 5 - Eagles of Architecture
Olijftakstraat - FELT architecture & design
Basisschool Zarren - FELT architecture & design
De Nor - Frederic Vandoninck Wouter Willems architecten i.s.m. Dennis Tyfus
Studio SDS - GRAUX & BAEYENS architecten
Woning L-C - GRAUX & BAEYENS architecten
Zegel - HUB
Kantoor en appartement Bailleul - Marie-José Van Hee architecten
Woon- en werkunits Montigny - META architectuurbureau
LALO - murmuur architecten
OFFICE 229: Openbare Bibliotheek - OFFICE Kersten Geers David Van Severen
Gemeenschapscentrum De Steen - ono architectuur
Prins Leopold - ono architectuur
Verzoeningstraat - Poot Architectuur
Kapel Onze-Lieve-Vrouw van de Muizenhoek - PULS architecten
Jeugdontmoetingscentrum 'De Lichting' - RAAMWERK
Majin Huis - RAAMWERK & VAN GELDER TILLEMAN architecten
Rijksarchief - Robbrecht en Daem architecten
Mediagebouw - Robbrecht en Daem & Dierendonckblancke in i.s.m. VK & Arup
Bakstenen Huis - Schenk Hattori Architecture
Atelier Silo's – Kanaal - Stéphane Beel Architects
Gemuurde woning met wintertuin - STUDIOLO architectuur i.s.m. Koen Matthys
Huis Wolters - tim peeters architecten
Broek - Tim Rogge Architectuur Studio
Uitbreiding gemeentehuis - Tom Thys architecten
Ryhove Maakbedrijf - TRANS architectuur | stedenbouw
Jeugdhuis "Jeunes" AgwA i.s.m. met Ferrière Architectes
RLN – revalidatiecentrum URA Yves Malysse Kiki Verbeeck
DC-V woning en kantoor Vermeiren - De Coster Architecten
VDB - VERS.A ARCHITECTURE