Belgische Prijs voor Architectuur en Energie: ’s Hertogenmolens van noAarchitecten

De laatste tijd worden er veel inspanningen gedaan om van Aarschot ook op architecturaal vlak de parel van het Hageland te maken. Vorig jaar restaureerde het Brusselse noAarchitecten er bijvoorbeeld het historische ’s Hertogenmolens-complex, dat dateert uit de zestiende eeuw. Het vervallen monument aan de oevers van de Demer werd in een mum van tijd omgetoverd tot een bruggebouw dat plaats biedt aan residentiële functies en horecafaciliteiten. Voor deze geslaagde ingreep kreeg noAarchitecten dan ook de Belgische architectuurprijs in de categorie ‘Niet-residentieel Privaat’ toebedeeld.

Geschiedenis

Het pittoreske molencomplex gaat al een heel tijdje mee. Het werd in het begin van de zestiende eeuw opgetrokken en werd gebruikt voor tolheffingen en het malen van graan. Door z'n ligging kon het bovendien ingeschakeld worden bij de verdediging van de stad. Een opvallend feit is dat de hele constructie, die tot het jaar 1890 nog enkele malen verbouwd of uitgebreid is, oorspronkelijk op het land stond. Het was wachten op een latere omleiding van de Demer om ze definitief met water te omringen. In 1944 verwoestte een bombardement echter een groot deel van de historische site. Na enkele broodnodige herstellingen konden de molens opnieuw beginnen malen, maar helaas niet voor lang. In 1970 sloeg het noodlot opnieuw toe: een brand verwoestte de noordkant van het gebouw. De veer leek definitief gebroken toen ook een groot deel van de westgevel en enkele steunmuren het zo'n twintig jaar later begaven.

 

Restauratie

In 2004 kwam er echter terug schot in de zaak. Een Publiek-Private Samenwerking tussen de stad Aarschot en hotelketen The Lodge leidde tot een intensieve restauratie die het ’s Hertogenmolens-complex nieuw leven inblies. noAarchitecten nam de taak op zich en begon aan een ‘gevoelsmatige’ herinrichting. Liever dan bepaalde restauratieve concepten of regels na te volgen, lieten de architecten zich leiden door de enigmatische eigenheid van de eens zo statige molens. Allereerst bouwden ze de ingestorte en verwoeste delen terug op, zodat het gebouw eindelijk weer tot een eenheid werd. Een tweede fase omvatte een paar bouwkundige ingrepen om het op enkele strategische plaatsen aan te passen aan z’n nieuwe functies. In het gerestaureerde complex werden immers een hotel, een feestal, een brasserie, een aantal privéappartementen en sociale woningen geïntegreerd. Tot slot werd het gebouw proper afgewerkt en naar wens van de nieuwe eigenaars ingericht. Ook de molen die de Demer overbrugt werd terug in werking gesteld.

Harmonie tussen oud en nieuw

Het materiaalgebruik speelde een cruciale rol bij het herstel van de historische uitstraling van het molencomplex. De gerestaureerde gevelstukken sluiten qua uitzicht en morfologie aan bij de ijzerhoudende zandsteen die de overgebleven gevels hun unieke karakter verleent. Aan het ter plekke gegoten beton werden ijzeroxiden toegevoegd, waarna er platen van Cortenstaal tegen geplaatst werden. De exacte samenstelling werd berekend door de ingenieurs van Holcim.  Ze bekwamen uiteindelijk een compositie die doet denken aan roest en die er samen met het Cortenstaal voor zorgt dat er - zonder dat er afbreuk wordt gedaan aan de eigenheid van het complex - een harmonie ontstaat tussen oud en nieuw. 's Hertogenmolens, dat via enkele fiets- en wandelpaden langsheen de Demer voortaan ook vanuit het Aarschotse stadscentrum te bereiken is, moet een trekpleister worden voor bezoekers uit de Brabantse regio.

Philippe Viérin (noAarchitecten) gaf ons op de uitreiking van de Belgische Prijs voor Architectuur en Energie enige toelichting bij het 's Hertogenmolens-project.