Bert Lemmens (Arcadis) op Realty 2022: “Hoog tijd voor globaal plan om omslag naar klimaatneutraliteit te maken”

Johan Albrecht, professor economie aan de UGent, mocht de spits afbijten van het panelgesprek over de torenhoge energieprijzen op Realty 2022. “De exponentiële stijging van de Europese gasprijs het afgelopen half jaar is werkelijk ongezien”, stelde hij meteen op scherp. “Vandaag is de prijs opnieuw aan het dalen maar het is moeilijk om te voorspellen in hoeverre deze daling zich zal doorzetten. Tegelijk is de gasproductie in Europa de laatste jaren gedaald. Belangrijk om te weten is wel dat we in ons land slechts voor 6,7 % afhankelijk zijn van Russisch gas. Dat valt betrekkelijk mee maar toch is het niet vanzelfsprekend voor bijvoorbeeld Noorwegen, een Europees land dat wel nog aan gasproductie doet, om die kloof op korte termijn te dichten.” 

Voor de econoom staat het buiten kijf: “De enige manier om deze winter door te komen, is door de vraag naar gas te verminderen. Vandaag gaat 62% van het gasverbruik in onze woningen naar de verwarming, 15% naar warm water voor bad en douche. De thermostaat lager zetten en minder lang douchen kan dus wel degelijk de energiefactuur drukken. Maar zelfs als de vraag daalt, zijn er compensatiemaatregelen nodig van overheidswege om gezinnen en bedrijven uit de nood te helpen.”

Minder verbruiken impliceert ook dat onze gebouwen energiezuiniger moeten worden, en dat betekent energetisch renoveren, zegt de professor. De vraag is alleen: op welke manier? “De Vlaamse overheid voert al 15 jaar een renovatiebeleid maar de impact daarvan op de renovatiemarkt is beperkt. De markt is vrij stabiel gebleven. Pas sinds vorig jaar zien we de markt groeien”, aldus Albrecht.

Peter De Durpel, COO van Nextensa en met Gare Maritime gastheer van Realty 2022, kon die vaststelling alleen maar beamen. “In plaats van individuele renovaties te subsidiëren, kunnen we veel beter investeren op wijkniveau”, zegt hij. “En zolang we afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen blijven we kwetsbaar. De enige weg vooruit is om zo snel mogelijk gasonafhankelijk te worden.”

Meten is weten

Maar hoe doen we dat dan? Bert Lemmens van Arcadis kwam daarop met een duidelijke boodschap. “Ik word vandaag overstelpt door vragen van klanten, maar ook vrienden en kennissen over hoe ze kunnen besparen op energie. Wanneer klanten mij die vraag stellen, is mijn antwoord steevast: alles begint bij meten. Zolang je je verbruik niet meet, kan je geen energie besparen, althans niet op een efficiënte manier. Op korte termijn ligt de uitweg uit de energiecrisis bij de zogenaamde no regret maatregelen: breng je verbruik in kaart en investeer in hernieuwbare energie. Aan bedrijven raad ik aan: grijp nu de opportuniteit om de omslag naar een klimaatneutraal gebouwenpark te maken. Heb je bouwplannen? Moet je nog een dak vernieuwen? Doe het nu dan goed en maak je gebouwenpark klimaatbestendig.”

Voor Harold Fallon van architectenbureau AgwA is het ook zaak om onze huidige comforteisen in vraag te stellen. “Je kan uiteraard beter gaan isoleren en de thermostaat enkele graden lager zetten, maar stellen we niet beter in vraag of elke zone van een gebouw of woning permanent verwarmd moet worden? Ook dat is een manier om energie te besparen.”

A man with a plan

Bert Lemmens ziet zeker oplossingen in de aangehaalde quick wins, maar als we op een efficiënte manier echt de omslag naar klimaatneutraliteit willen maken, is het van belang om ook het grotere plaatje op de lange termijn te bekijken. “Duurzaamheid zit bij Arcadis in het DNA. Wij zijn ons al veel langer dan vandaag bewust van de wereldwijde trends die op ons afkomen en die reiken veel verder dan de huidige energiecrisis. Ik denk daarbij aan de klimaatopwarming, verstedelijking, demografische evoluties, grondstoffenschaarste, ... De enige weg vooruit is om op een holistische manier te kijken naar de toekomst. Dat doen we elke dag bij Arcadis en dat drukken we ook onze klanten op het hart: maak je gebouwen vandaag nog klaar voor de toekomst. We moeten nu durven die stap vooruit te zetten. We geven die boodschap altijd mee aan onze klanten: besef dat deze transities op u afkomen, wat gaat u als bedrijf doen om u daarop voor te bereiden? Ons credo is dan ook: maak een goed plan. Wat gaat u doen om uw bestaand patrimonium en mogelijke nieuwe gebouwen toekomstbestendig te maken?”

Investeren in warmtenetten

Op dat gebied ziet Peter De Durpel veel heil in een betere netwerking tussen gebouwen onderling. “Wij zijn vragende partij om het overschot aan energie dat we op Tour & Taxis opwekken, te delen met een betaalbaar woonproject vlakbij, maar dat is vandaag onmogelijk door allerlei obstakels in de wetgeving. We vragen dan ook aan de overheid om de drempels weg te nemen om die energy communities meer vrijheden en aldus meer kansen te geven. In andere Europese landen staan ze al veel verder in die evolutie.”

Toch is dat in de Belgische context makkelijker gezegd dan gedaan, meent Bert Lemmens. “Warmtenetten zijn absoluut de oplossing in stedelijke context, maar ons land kenmerkt zich door zijn vele kmo’s en eengezinswoningen versnipperd over het grondgebied. Gelukkig zien we wel een positieve trend richting meer collectieve projecten, wat netwerking beter mogelijk maakt. Het komt erop aan om de beschikbare middelen op de juiste manier in te zetten, want de uitdaging die voor ons ligt, is groot.”

Ook Johan Albrecht ziet in de nabije toekomst een belangrijke rol weggelegd voor warmtenetten. “Er ligt nog een groot potentieel bij het benutten de restwarmte van industrieterreinen in stedelijke context. Wij willen allemaal onze eigen zonnepanelen en warmtepomp maar warmte kan je ook inkopen als een dienst en dat vergt een mentaliteitswijziging. Denser gaan wonen is daarbij zeker ook een deel van de oplossing.”

Peter De Durpel sluit zich daarbij aan: “Bij de overheid ligt de focus nu op minder verbruiken, maar we moeten dit momentum aangrijpen om meer te investeren en de industrie en vastgoedspelers samen te brengen om die warmtenetten uit te rollen”, stelt hij.

De rol van beleidsmakers

“De juiste overheidsmaatregelen zijn de enablers van de energietransitie”, vult Bert Lemmens aan. “Daarom is het hoog tijd dat de regelgeving zich aanpast aan de nieuwe realiteit Waarom is het vandaag bijvoorbeeld nog moeilijk om de energie die ik opwek met mijn zonnepanelen door te verkopen aan mijn buren? In dat opzicht is het beter om overcapaciteit te subsidiëren om anderen van energie te voorzien dan een individuele batterij. Subsidiemaatregelen zouden erop gericht moeten zijn om de productie van hernieuwbare energie mogelijk en economisch haalbaar maken.”

Om het debat af te sluiten mocht iedere spreker even in de huid kruipen van een beleidsmaker. Wat zou jij doen als je premier Alexander De Croo was, was de vraag die Bert Lemmens kreeg voorgeschoteld. Zijn antwoord was klaar en duidelijk: “Wat ik vandaag mis, is een globaal plan hoe wij als maatschappij aan onze nationale klimaatdoelstellingen kunnen voldoen. Een stappenplan dat de lijnen uitzet van hoe we de enorme uitdagingen die op ons afkomen, gaan aanpakken. Dat plan zal een en-en-en verhaal zijn. Met de thermostaat enkele graden lager zetten alleen, gaan we er niet geraken. Een globaal plan van aanpak uitwerken is dringend nodig, anders gaan we die omslag nooit op een kostenefficiënte manier kunnen realiseren.”