Betongranulaten volwaardig circulair alternatief voor natuurlijke granulaten

Recyclage is één van de pijlers van circulair bouwen. Door materialen te recycleren vermindert het gebruik van natuurlijke grondstoffen en wordt er vermeden dat producten tot uitsluitend afval herleid worden. Gebroken beton, ook wel betongranulaat genoemd, is een volwaardig alternatief voor natuurlijke granulaten in nieuw beton en in andere toepassingen, zoals wegfunderingen.

Door velen wordt de toepassing in een fundering onterecht als laagwaardig gezien, nochtans is het gelijkwaardig aan de toepassing als toeslagmateriaal in nieuw beton. In beide gevallen worden namelijk vergelijkbare primaire grondstoffen vervangen. In dit artikel wordt stilgestaan bij de toepassingsmogelijkheden van betongranulaten in prefab betonelementen en de technische voorschriften hieromtrent.

structurele prefab betonproducten

De algemene bepalingen voor structurele prefab betonproducten zijn opgenomen in de Europese norm NBN EN 13369 en zijn nationale aanvulling, de NBN B 21-600. De individuele productnormen voor structurele elementen geven aanvullende bepalingen die specifiek zijn voor het betreffende product. De Europese norm uit 2004 werd in 2013 en 2018 herzien, maar door allerhande procedurele en juridische moeilijkheden verwijzen de meeste geldende individuele productnormen nog steeds naar de versie uit 2004 en zijn nationale aanvulling.

In deze normen staan echter geen eisen voor betongranulaten. Voor de granulaten in het beton wordt doorverwezen naar de Europese norm voor beton, de NBN EN 206-1, die inmiddels ook al vervangen is. In deze versie van de norm staan evenmin voorschriften voor het gebruik van betongranulaten. Hetzelfde geldt voor zijn nationale aanvulling, de NBN B 15-001, die van kracht is op basis van de NBN B 21-600.

De lijnvormige dragende elementen bevinden zich in een bijzondere situatie. De meest recente productnorm voor deze elementen verwijst als enige naar de 2013-versie van de NBN EN 13369. Hierin zijn wel eisen voor betongranulaten opgenomen, maar voor deze versie van de norm bestaat nog geen nationale aanvulling waardoor hij nog niet van toepassing is in het kader van de BENOR-certificatie van lijnvormige elementen. Volgens deze norm mogen betongranulaten het bindings- en verhardingsproces van het beton en de duurzaamheid van het prefab betonproduct in zijn definitieve gebruiksomstandigheden niet nadelig beïnvloeden.

De hoeveelheid betongranulaten (fijne en grove) die afkomstig is van prefab betonproducten, vervaardigd in dezelfde fabriek (ook wel interne herkomst genoemd), mag tot 10 % in massa bedragen van de totale hoeveelheid granulaten in het betonmengsel, zonder verdere beproeving, behalve deze van de betondruksterkte. Een informatieve bijlage geeft meer gedetailleerde aanbevelingen. Zo mag de hoeveelheid betongranulaten opgedreven worden tot 20 % in één van de volgende gevallen:

• de mechanische sterkte van het betonproduct wordt bepaald door berekening, al dan niet ondersteund door proeven op ware grootte, en al de eigenschappen van het verharde beton, die relevant zijn voor de berekening, worden bepaald door proeven;
• de mechanische sterkte van het betonproduct wordt bepaald door proeven op ware grootte.

Hoeveelheden hoger dan 20 % mogen gebruikt worden als al de betoneigenschappen van het verharde beton, die relevant zijn voor de berekening, worden bepaald door proeven en als de door de berekening bepaalde mechanische sterkte van het prefab betonproduct nagezien wordt met initiële proeven op ware grootte. Verder zijn volgens de informatieve bijlage van de norm vervuilingen, zoals de aanwezigheid van organisch materiaal, staal, kunststof en isolatie, niet toegestaan en mogen betongranulaten niet gebruikt worden in beton waarvan de duurzaamheidseisen strenger zijn dan deze voor het beton waaruit de betongranulaten afkomstig zijn. Dit laatste geldt niet voor beton in de milieuklassen X0, XC1 en XC2.

Grove betongranulaten met externe oorsprong, die gemaakt zijn uit zuiver betonpuin, mogen gebruikt worden onder dezelfde voorwaarden, mits de oorsprong en de mengseleigenschappen van het gebroken beton gekend zijn. Men spreekt over betongranulaten met externe oorsprong wanneer bijvoorbeeld een gebouw wordt gesloopt en het puin wordt verwerkt tot betongranulaten, die gebruikt worden voor de productie van nieuwe prefab betonelementen.