BIM en beton in crematorium Stuifduin

Crematorium Statie Stuifduin is ingeplant op een site langs de centrale begraafplaats van Lommel. De bestaande begraafplaats heeft een uitgesproken groen karakter met tuinkamers, bomen en graven in zorgvuldig aangelegde grasperken. Het nieuwe crematorium is verbonden met de begraafplaats, maar van zodra de bezoeker de centrale as naar de gebouwencluster bewandelt, bevindt hij zich in een andere omgeving. Het crematorium verschijnt er als een ruïne in een “oerlandschap”, waar een dennenbos overgaat in heide en duinen.

Net als in andere hedendaagse crematoria zijn religieuze symbolen niet uitdrukkelijk aanwezig. In Statie Stuifduin vervangt de universele kracht van de natuur het sacrale. De weg die de rouwende aflegt is opgevat als een spirituele reis. Het pad snijdt in het landschap en brengt de bezoeker in een andere wereld, weg van het wereldlijke. Het verdiepte pad verandert het perspectief van de toeschouwer. De blik komt te liggen op het golvende tuinenlandschap.

In het landschapsontwerp werd het oorspronkelijk landschap gerestaureerd. Rijke akkergrond werd afgeschraapt en gebruikt om het duinenlandschap te modelleren en armere grond werd over het oppervlak verspreid. Planten uit de omgeving, zoals op het militair domein van Hechtel-Eksel, werden gekozen voor de aanleg. De gebouwen van het crematorium rijzen op uit het heide- en zandlandschap, tegen de achtergrond van het dennenbos. In plaats van één groot gebouw, bestaat het crematorium uit drie volumes. Via een overdekte gaanderij wordt de bezoeker langs deze drie gebouwen geleid, achtereenvolgens het afscheids-, het crematie- en het horecagebouw. De gaanderij omarmt een buitenkamer, die de architecten “campo santo” hebben genoemd.

In alle interieurs sijpelt de natuur door. Het zand komt tot tegen het glas en vloeit visueel over in de tinten van de betonnen vloeren. De gebouwen richten zich op de natuur maar bieden tezelfdertijd troost en beschutting voor de rouwenden. De betonnen slabben beperken aan de aula’s de inkijk vanaf het centrale pad en bakstenen claustra schermen de intieme familiekamers en buitenruimtes af. Een claustra scheidt ook het pad naar het crematiegebouw van de omgeving terwijl een zicht op het dennenbos gekadreerd wordt. Van daar leidt een trap naar de afscheidsruimte op de lagere verdieping. In die ruimte, op een uithoek van het terrein, kan in alle intimiteit afscheid genomen worden. Een verzonken patio biedt licht en privacy.

Achter het ingetogen parcours van het crematorium, waar op een serene manier afscheid genomen kan worden, zit een efficiënte machine. Het crematorium is berekend op vijfhonderd ceremonies per jaar en 3000 crematies. De drie ovens zijn bijna continu in werking. Restwarmte wordt opgeslagen in buffervaten. Van buitenaf is hier echter niets van te merken en ook de rookafvoer is verborgen achter dakopstanden. De realisatie van deze poëtische plek gebeurde ook uiterst efficiënt. De eerste potloodschetsen gingen snel over in computermodellen en a2o koos ervoor om dit project van meet af aan uit te werken in BIM.  

BIM en het bouwproces

De voordelen van BIM zijn legio. ‘Building Information Model(ling)’ of bouwinformatiemodel (soms ook wel Building Information Managament), verwijst naar het modelleren van gebouwen in intelligente 3D-modellen die vlot uitwisselbaar zijn tussen de verschillende actoren. Elke week kunnen de modellen van elk van deze partners vergeleken worden om mogelijke conflicten of clashes op te sporen. Zo kan bijvoorbeeld in het model nagekeken worden of de luchtkanalen in de constructie passen en of er geen kolommen voor een deur staan. Op die manier worden moeilijkheden opgespoord en opgelost nog voor ze zich op de werf kunnen voordoen. Bovendien kan dit bouwinformatiemodel ook nadien functioneren als ‘as built’-dossier. In het 3D-model wordt ook informatie aan de bouwelementen gehangen. Men spreekt ondertussen over 4D-BIM wanneer de planning er aan gekoppeld wordt, en zelfs over 5D-BIM wanneer dit ook zo is voor de bouwkosten, en 6D-BIM met de exploitatiekosten erbij.  

Indien er door alle bouwpartners op éénzelfde model gewerkt wordt, kan een partner, zoals een aannemer, elementen reserveren waarop hij toestemming krijgt om op te werken. De architect/projectleider ziet wie er in welke zone bezig is. Meestal echter worden door de verschillende partners in het bouwproces andere tekenprogramma’s gebruikt en is er een uitwisselingsformaat nodig, IFC (Industry Foundation Classes). Bij de uitwisseling kan een uitgekleed model dat enkel de benodigde informatie bevat aan de ingenieur stabiliteit bezorgd worden. Wekelijks worden op een vast moment de verschillende modellen vergeleken met een modelchecker. Via BCF (Building Collaboration Format) worden de geconstateerde issues gecommuniceerd aan de projectpartners voor coördinatie. De modelleurs van de partners kunnen in hun eigen modelleersoftware via BCF-add-ons communiceren met het online BCF-platform, BIM-collab. Hierin worden alle issues samengebracht en opgevolgd door de architect en de uitvoerder.

Een ontegensprekelijk voordeel van het werken met BIM is het gemak waarmee informatie op de werf geraadpleegd kan worden. Waar vroeger mappen vol plannen meegezeuld moesten worden, is alle informatie nu beschikbaar op een tablet. De snelheid waarmee informatie kan teruggevonden worden, speelt in het voordeel van wie er het vlotst de gezochte info boven kan halen. Of zoals de architecten aanhaalden: “Wie het snelst is, heeft een stap voor in de discussie.” Wat op de werf besproken wordt kan in real time door BIM-modelleurs aangepast worden. Door BIM kan er veel directer met andere partners samengewerkt worden. Hierdoor verbetert niet alleen de samenwerking, maar krijg je ook beter zicht op de werklast van de partners en groeit er meer onderling respect.  

BIM in het ontwerp

Naast een efficiënte uitwisseling van informatie en voorbereiding van de werf, biedt BIM ook voordelen bij het ontwerpproces. Het crematorium werd bedacht als “een ruïne die tijdelijk ingenomen wordt”. Dat vertaalde zich in een sober gebouw waarbij de ruwbouw meteen ook de afwerking is.

Het gebouw is opgetrokken in een constructieve nuchterheid zoals je die ook in een industrieel gebouw zou terugvinden. Anders dan bij utilitaire gebouwen werd hier echter veel aandacht besteed aan de verbinding tussen de verschillende constructieve onderdelen, zoals de gelamelleerde
balken op de betonnen kolommen. Met behulp van BIM konden deze constructieve knopen in detail uitgewerkt worden zodat de verbindingen verborgen werden.

Meer weten over dit project? Lees meer in het artikel van FEBELCEM.