Carehome of the Future: een rondleiding door onze toekomstige zorginstelling

Het verhaal van Carehome of the future begon exact 25 jaar geleden. In ’89 kregen Frank Beliën en diens vader Maurice immers het idee om een project te starten dat een inkijk en visie zou ontwikkelen op hoe wonen en leven er in de toekomst zou kunnen uitzien. Twee jaar later werd het privé-project Living Tomorrow officieel opgericht, en nog eens vier jaar later – in 1995 – werd het eerste project ‘Living Tomorrow’ in Brussel ingehuldigd door Bill Gates, medeoprichter van Microsoft en toenmalig man of the moment. Waar het Huis van de Toekomst vooral was gericht op de consument, ontstonden gaandeweg ook projecten gericht op professionals. Het hoofddoel van Living Tomorrow is na al die jaren echter niet veranderd. Ook Carehome of the Future wil immers een inkijk bieden in het wonen en leven in de toekomst, zij het in dit geval toegespitst op een van de grootste uitdagingen voor onze samenleving de komende decennia: zorg.

Voortrekkersrol

“Met een bevolking die steeds ouder wordt, moeten we vandaag beginnen met het uitbouwen van een gepaste zorginfrastructuur,” zegt Bart Thijs, uitvoerend architect van Carehome of the Future. “In die zin was het een logische stap van Living Tomorrow om daarin een voortrekkersrol te gaan spelen.” Concreet heeft de organisatie daarvoor in eerste instantie een terrein gezocht met een goede bereikbaarheid in de regio tussen Leuven, Luik en Maastricht. Onmiddellijk werd ook duidelijk dat op de locatie in Bolderberg een operationeel woonzorgcentrum zou worden gecombineerd met een forum waarin tientallen partners hun visie op de zorg van de toekomst konden tonen. Ondertussen is de eerste fase van het project beëindigd. 64 rusthuiskamers zijn klaar voor gebruik en 46 assistentiewoningen wachten op het intrekken van de eerste gebruikers. Eind juni van dit jaar zal fase 2, met 26 zorgkamers en 8 flats, worden opgeleverd.

Werkgroepen en specialisten uit de sector

Thijs gaat verder: “Carehome of the Future bestaat vandaag uit een zorgwoning van de toekomst die als voorbeeld geldt voor wat in de toekomst allemaal mogelijk wordt op het vlak van zelfstandig wonen. Verder zijn er nog een zorgkamer, apotheek van de toekomst en logistieke ruimte aanwezig die een verfrissende visie op de zorg van de toekomst bieden.” Voor het uitwerken van al die ruimtes ging Living Tomorrow in zee met een groep van 65 partners die gaandeweg steeds groter wordt. “We hebben voor de aanvang van het project de partners ingedeeld in vier groepen,” legt Thijs uit. “In elke groep konden partners met verwante specialisaties overleggen over de manier waarop zij het Carehome vorm wilden geven. Anderhalf jaar lang zijn er op die manier intense gesprekken gevoerd over bouw en interieur, de apotheekruimte als op zichzelf staande ruimte, services en healthcare en zorgtechnologie. Wat in die vier groepen werd gezegd en besloten, legden we bovendien voor aan een onafhankelijk team van experts uit de sector. Op die manier konden we ons omringen met directeurs uit de zorg, architecten, mensen van Zorgnet Vlaanderen en academici van UHasselt. Zij toetsten de conceptuele ideeën van de vier groepen aan hun specialismen. Op die manier waren we altijd zeker dat ons verhaal de goede richting uit ging.”

Na anderhalf jaar van druk overleg met de partners en experten, kwam een goed omlijnd concept op tafel. In de eerste helft van 2013 leidde dat tot de integratie van alle materialen, technologie en voorzieningen van de betrokken partners in het Carehome. Bij een bezoek valt onmiddellijk op dat de aanwezigheid van de tientallen betrokken bedrijven niet aandoet als overdaad. Veel van de geïntegreerde technieken lijken verstopt of zijn in die mate afgestemd op gebruiksgemak en ergonomie dat ze niet opvallen. “Dat was net de bedoeling,” zegt Thijs. “We wilden absoluut vermijden dat de ogen van de bezoeker in het Carehome zouden afgeleid worden door schreeuwerige reclame. De bedoeling is net om een zo realistisch mogelijke ervaring mee te geven van hoe zorg er in de toekomst zal uitzien. Vandaar ook het belang van de gidsen die bezoekers rondleiden. Zij wijzen hen op de vele innovatieve installaties die vaak niet zichtbaar zijn voor het blote oog. Dan denk ik vooral aan data-technologie en technieken die in de vloer en de muren zijn ingewerkt.”

Zorgwoning van de toekomst

In de zorgwoning van de toekomst willen de partners laten zien hoe veel makkelijker zelfstandig wonen op termijn zal zijn. De demoruimte laat zien hoe hulp op afstand wordt geïntegreerd in een woning die deel kan uitmaken van een WZC, maar evengoed een vernieuwde kamer kan zijn van een bestaande woning. “Essentieel is de beleving van de ruimte,” legt Thijs uit. “Niets wijst hier op een medische sfeer of laat afhankelijkheid van buitenstaanders vermoeden. We hebben alle ruimtes in Carehome of the Future dan ook zorgvuldig opgevat als kamers met een hotel-sfeer. Bewoners moeten te allen tijde het gevoel hebben thuis te zijn.” Bovendien zorgen een aantal technologische ingrepen dat verpleging of familiehulp niet altijd fysiek aanwezig hoeft te zijn. Zo verschijnt informatie over medicatie op de display in de tafel wanneer het medicijn in kwestie op de tafel ligt. Met eenvoudige handgebaren kan de bewoner eten bestellen of de familie bellen. Ramen en zonnewering openen en sluiten gebeurt met een druk op de knop. Overal is plaats voor een rolstoel, al doen die ergonomische ingrepen nooit medische betutteling vermoeden. De woning is voorzien op erg uiteenlopende types van bewoning, kortom. Ze kan perfect dienen voor een jong dynamisch koppel, maar is even goed voorzien op minder mobiele ouderen of mensen met een fysieke beperking.

Apotheek als sociale ontmoetingsplek

Via de lift en gepersonaliseerde deuren – ze gaan enkel open na het inscannen van een vingerafdruk van bewoner of personeel – bereikt de bezoeker vervolgens de apotheek van de toekomst. Die herziet de heersende ideeën over wat een apotheek op medisch en sociaal vlak vandaag betekent totaal. Living Tomorrow ging tijdens de voorbereidingen met zijn partners dan ook op zoek naar een oplossing voor twee grote issues. Bart Thijs legt uit: “Ten eerste willen we dat apothekers weer volledig hun job kunnen uitvoeren. Te vaak staan ze immers slechts als verkopers achter hun toonbank. Bovendien willen we in de apotheek van de toekomst zorgen dat mensen in alle beslotenheid en vertrouwen om medicatie kunnen gaan. Beide willen we combineren in een plaats die tegelijk een sociale ontmoetingsplek is tussen iedereen die de apotheek bezoekt en toch een plek is waar je in het volste vertrouwen met iemand over je medisch dossier kan praten.”

In eerste instantie gebeurt de verdeling van medicatie in de apotheek van de toekomst bijna zoals je vandaag je geld uit de muur haalt. Je scant een voorschrift en een betaalmiddel in, en automatisch selecteert een robotarm de juiste medicijnen. Meer informatie over de medicijnen kan je verkrijgen aan de praattafel die dienstdoet als open consultatieruimte. Mocht een patiënt zijn kwaal graag in vertrouwen aan de apotheker voorleggen, kan dat in de akoestische ruimte waar een privégesprek mogelijk is. Op die manier krijgt de apotheek een veel dynamischer karakter. Wie snel medicijnen wil nemen kan gebruik maken van de automaat. Wie zien heeft in een gesprek met de apotheker of de aanwezige kennis, kan daarvoor terecht in de sta- en zitruimtes.

Waardevol sociaal contact in de zorgkamer

Verderop in Carehome of the Future is een zorgkamer ingericht. Met alle ideeën over huiselijkheid in het achterhoofd, was het weghalen van de medische sfeer ook hier aan de orde. In een zorgkamer lijkt dat in eerste instantie een onmogelijke opdracht, al doet de zorgkamer in Carehome wel degelijk een pak minder kil aan dan vele kamers in bestaande woonzorgcentra vandaag. Enkel het ziekenhuisbed heeft medische connotaties, maar de heldere opbouw van de rest van de kamer maakt het tot een ruimte die meer mogelijkheden biedt dan het opvangen van een patiënt. Er is immers aangenaam veel ruimte voor een uitgebreid familiebezoek en een groot interactief televisietoestel zorgt dat de patiënt snel en makkelijk kan communiceren met de buitenwereld. “Het gaat erom dat een zorgkamer nooit een dood punt in sociale leefwereld van de patiënt wordt,” maakt Bart Thijs duidelijk. “Op een kamer waar je je opgesloten voelt, zal je nooit snel genezen. Een patiënt zal immers veel positiever in het leven staan in een kamer die een waardevolle plek kan zijn in het sociale verkeer van de patiënt en zijn familie en vrienden.”

En op die manier draagt Carehome of the Future handenvol innovaties in zich die in sommige gevallen al op de markt zijn en in andere gevallen nog slechts als concept in de zorginstelling aanwezig zijn. In ieder geval is het duidelijk dat deze hotspot voor zorgtechnologie en –infrastructuur mee aan de wieg staat van hoe onze zorgvoorzieningen er binnen enkele jaren en decennia zullen uitzien. Met een groep partners die nog steeds uitbreidt, wil Carehome of the Future de volgende drie jaren dan ook dé plek in België worden waar bedrijven hun laatste innovaties tonen die op de markt zijn voor de zorgsector of waarin ze concepten uitwerken die op termijn interessant kunnen zijn voor de zorgmarkt. “Als we er met Carehome of the Future in slagen om mee de plannen uit te tekenen van een warme en betaalbare zorginfrastructuur waarin wij ooit allemaal zullen terechtkomen, is onze missie geslaagd,” aldus Bart Thijs.

Beelden: Carehome of the Future

Noot: de volgende weken en maanden gaat het verhaal van Carehome of the Future op Architectura.be verder. Elke week zullen in de nieuwsbrief en op de website artikels verschijnen over de verschillende realisaties van de partners in het Carehome. Hou Architectura.be dus in de gaten!