Carolin Spirinckx (VITO): "Milieuproductverklaringen zitten in de lift in Belgische bouwsector"

“De bebouwde omgeving ondergaat momenteel een transitie naar een duurzamere toekomst met belangrijke gevolgen voor het milieu. In het verleden werd al veel aandacht besteed aan de energieprestaties van gebouwen. Aangezien het energiegebruik van woningen significant blijft dalen, kan de totale milieu-impact van gebouwen in de toekomst grotendeels toegewezen worden aan de gebruikte bouwmaterialen. Deze bouwmaterialen hebben een impact op het milieu tijdens het productieproces, het transport naar de werf, de bouw en de afbraak van het gebouw. Nieuwe procesontwikkelingen en recyclagemogelijkheden zijn essentieel om dit verder te optimaliseren.”

“De bebouwde omgeving – en specifiek de bouwmaterialen – spelen een belangrijke rol in het tot stand komen van een circulaire economie. Volgens een typologisch onderzoek van residentiële gebouwen in België zijn bouwmaterialen verantwoordelijk voor 10 tot 30 procent van de milieu-impact over de hele levenscyclus van een Belgische woning gebouwd voor 2001. Dit cijfer zal de komende jaren vermoedelijk nog toenemen, aangezien het aandeel van de energie-gerelateerde milieu-impact doorheen de economische levenscyclus van een gebouw zal afnemen dankzij de bouw van en renovatie tot lage-energie passieve, energie-neutrale en actieve gebouwen. De manier waarop bouwmaterialen gebruikt worden, zal de duurzaamheid bepalen over de volledige levensduur ervan.”

Analyse van milieu-impact met TOTEM

“Om de duurzaamheid van gebouwen over hun volledige levenscyclus te analyseren en te verbeteren, wordt het zogenoemde ‘levenscyclus denken’ steeds vaker voorgesteld in standaarden en beleidsrichtlijnen. Studies gebaseerd op levenscyclus gericht denken zijn gevoelig aan de veronderstellingen die gehanteerd kunnen worden en kunnen in sommige gevallen misbruikt worden om producten te ‘greenwashen’. Een standaardisering van de methodologie is daarom heel belangrijk. Duidelijk gedefinieerde regels garanderen daarnaast een uniforme basis voor de berekening van de milieu-impact van materialen en een eerlijke vergelijking van producten op gebouw(element) niveau.

Het Europese Normalisatie Comité CEN/TC350 standaardiseerde de milieuproductverklaringen (EPD’s) van bouwmaterialen. De basisregels hiervoor werden beschreven in de Europese norm EN15804. Voor België werd daar een nationaal supplement voor bouwmaterialen op de Belgische markt aan toegevoegd. Daarbovenop ontwikkelde men een Europese rekenmethode om de milieu-impact op gebouwniveau te analyseren. Die methode wordt in ons land toegepast in de webtool TOTEM. De transparante en objectieve tool werd ontwikkeld door de drie Belgische gewesten en richt zich op gebouwontwerpers en andere bouwprofessionals. De methodologie ervan is gebaseerd op een levenscyclusanalyse (LCA) en het expertmodel MMG.”

“TOTEM gaat momenteel uit van de generieke milieudatabank Ecoinvent waarvan bepaalde data werden aangepast aan de Belgische context. Eveneens werd voorbereidende werk gedaan om specifieke EPD’s te integreren in TOTEM. Die EPD’s zullen eerst moeten worden geregistreerd in de nationale EPD databank voor specifieke milieudata van bouwmaterialen op de Belgische markt (B-EPD’s). Volgens duurzaamheidsexpert van de Belgische Baksteenfederatie Lauri Dufourni zal het gebruik van B-EPD's in TOTEM de relevantie van de tool voor de Belgische markt zeker vergroten.”

“Het gebruik van TOTEM is op dit moment nog niet wettelijk verplicht. Na de lancering in februari 2018 werd de tool geoptimaliseerd en getest. De drie Belgische gewesten monitoren en moedigen het gebruik aan, wat de basis kan vormen voor een wetgevend kader. De bijkomende eigenschappen van TOTEM, zoals het linken van het energiegebruik aan de EPB-calculatietool voor energie-performantie en binnenklimaat en de integratie van circulariteit, worden nog onderzocht. Ook naar benchmarks voor de milieu-impact van gebouwen wordt onderzoek gedaan. Deze zouden in de toekomst in TOTEM geïmplementeerd kunnen worden.”

B-EPD ondersteuningsprogramma

“De Federale Overheidsdienst zette in 2016 een Belgisch EPD programma op poten met de toepasselijke naam B-EPD. Hiermee biedt ze geïnteresseerde organisaties een kader aan voor EPD’s in overeenstemming met het Koninklijk Besluit rond milieuboodschappen en deze publiek beschikbaar stellen. Het B-EPD programma is relevant voor alle bouwproducten die in België in de handel worden gebracht of op de markt worden aangeboden.”

“We zijn er bij VITO/EnergyVille van overtuigd dat de tijd rijp is om te investeren in de voorbereiding van LCA’s en EPD’s voor bouwmaterialen op de Belgische markt en willen zoveel mogelijk producenten vertegenwoordigd zien in de Belgische EPD databank. Daarom ontwikkelden we het B-EPD-ondersteuningsprogramma, waarbinnen betaalbare B-EPD’s van bouwmaterialen opgemaakt worden voor zowel producenten als sectororganisaties. Dit ondersteuningsprogramma komt in aanmerking voor de KMO-portefeuille van het Vlaams agentschap Innoveren & Ondernemen. Bovendien krijgen de eerste 10 KMO’s die intekenen in 2020 een extra korting van 2000 euro dankzij steun van de federale overheidsdienst.”

De infosessie van VITO/EnergyVille over milieuproductverklaringen (B-EPD’s) vindt plaats op 27 maart in Berchem. De sessie geeft weer hoe bouwmateriaalproducenten voor hun eigen product een EPD kunnen laten opmaken door VITO conform het Belgische EPD programma en hoe ze zichtbaarheid kunnen geven aan hun duurzaamheidstroeven. Inschrijven is gratis, maar wel verplicht en kan nog tot 20 maart.