Christian Kieckens (1951-2020): Een gangmaker met een brede kijk

Vier jaar geleden kreeg Christian Kieckens een overzichtstentoonstelling in De Singel. Die bracht een rijkgeschakeerd palet – Kieckens heeft dan ook veel domeinen bestreken. In het hart van de opstelling was de woning Van Hover-De Pus gereconstrueerd, waarvoor hij elk formalisme probeerde weg te gommen om tot de essentie te komen. ‘Ingehouden complexiteit’, vatte hij het samen. In een ander segment van de expositie had hij zichzelf weg­gegomd. In dat deel nodigde hij achtereenvolgens collega’s en oud-studenten uit. Zo was Kieckens: genereus en een ­begeesterende gangmaker voor velen. Hij werd 69.

Kieckens behoorde tot de fameuze lichting van 1974, waartoe ook Robbrecht en Daem, Marie José Van Hee en Marc Dubois behoorden. ‘Hij was mijn compagnon de route’, zegt Dubois. ‘We waren studiegenoten. Begin jaren 80 hebben we de Stichting Architectuurmuseum opgericht, om architecten van onze generatie een platform te geven. Er was toen niets. We hebben een tijdschrift opgestart en internationale contacten aangeknoopt. In 1991 hebben we samen voor het eerst een Belgische inzending naar de ­Biënnale van Venetië kunnen ­afvaardigen.’

Die jarenlange inzet is de generaties na hem niet ontgaan. Koen Van Synghel, architectuurcriticus bij deze krant, erkent zijn verdienste. ‘Christian ligt mee aan de ­basis van de rijke architectuur­cultuur die Vlaanderen vandaag kent. Door de manier waarop hij taal, filosofie, beeldende kunst en architectuur samenbracht, is hij voor mij nog steeds een reïncarnatie van de renaissancearchitect.’

Nadat Kieckens zich tien jaar voor anderen had ingezet, zette hij zijn eigen bureau op

Met de historische traditie had Kieckens inderdaad wel een band. Toen hij in het begin van zijn ­carrière de Godecharleprijs kreeg, gebruikte hij die beurs om zich in Italië in de barokarchitectuur te verdiepen. ‘Vier jaar lang ben ik de barokkerken van Francesco Borromini gaan ontleden’, zei hij daarover. De resultaten ging hij voorleggen aan de interieurontwerper Pieter De Bruyne, net als hij afkomstig uit Aalst. Die werd er stil van en zei dat hij zeker niet mocht stoppen.

Halfweg de jaren 90 vestigde Kieckens zich in het huis van De Bruyne, nadat die overleden was. Hij schreef er ook een boek over. ‘Het was misschien niet zijn droomhuis,’ zegt Dubois, ‘maar hij wou niet dat het huis verprutst werd. Hij is er blijven wonen tot het zeker was dat het in goede handen was. Nadien is het beschermd.’

Marcel

Met grote nieuwsgierigheid sloeg Kieckens niet alleen de historische architectuur op, maar ook het werk van zijn tijdgenoten. Hij legde reizen in naar Zwitserland, nog voor iemand het werk van Herzog & De Meuron ontdekt had. ‘Christian had voeling met de Franstalige architectuurscène’, zegt Van Synghel. ‘Men noemde hem daar liefkozend de Marcel Broodthaers van de architectuur. Wellicht omdat er altijd wel een soort ontwrichtend, Belgisch surrealisme in zijn werk zat.’

Nadat Kieckens zich tien jaar had ingezet voor anderen, zette hij in de jaren 90 zijn eigen bureau op. Hij realiseerde een ‘niet zo groot, maar consistent oeuvre’, ­zoals Dubois het samenvat. Naast de woning Van Hover-De Pus, in Baardegem, wordt de drukkerij Sanderus in Oudenaarde vaak aangehaald, een tijdloos modern gebouw. In Rekem verbouwde hij een leegstaande wasserij en van de jongste generatie crematoria realiseerde hij dat van Zemst. Dat hij het masterplan voor de stationsbuurt van Aalst mocht tekenen, amuseerde hem wel: een ­architect die een stedenbouw­kundige opdracht binnenhaalde.

Platenwinkel

Zijn bureau was meermaals aan het werk in Nederland. In Maastricht vroeg rijksbouwmeester Jo Coenen hem om de laatste plek van de Ceramiquewijk in te vullen. Voor het Zeeuws Museum deed Kieckens de inrichting, in Tilburg ontwierp hij een studentenhome.

Beeldende kunst was een leidmotief dat regelmatig terugkeerde in zijn werk. Hij werkte samen met Peter Downsbrough en met Marthe Wéry zette hij in Frankrijk een interventie op in de synagoge van Delme. Kunst bleef hem boeien. Voor de expositie van Barend van Orley, vorig jaar in Bozar, deed hij de scenografie. Via zijn ouders die in Aalst een platenwinkel runden, had hij een ruime ­muzikale achtergrond. Tekenen en schetsen behoorden tot zijn ­dagelijkse vingeroefeningen.

Al die jaren zette Kieckens die bagage in als pedagoog, aan Sint Lucas, de UA en in Londen. Generaties studenten droegen hem op handen. Voor zijn verdiensten kreeg hij in 1999 de Vlaamse Cultuurprijs voor Architectuur.

Archi-Expert: ontwerp van Christian Kieckens

In 2013 lanceerden we met architectura.be het spel Archi-Expert. Christian Kieckens Architects stond in voor het eigenzinnige ontwerp van de doos van het spel, destijds op aangeven van François Logist (ex-Eternit).