Circulair bouwen: ‘Eerst het materiaalgebruik beperken, pas daarna kijken naar hergebruik’

“De discussie wordt nog al te vaak vernauwd tot recyclage. Een jammere zaak, want recyclage is slechts de laatste stap”, zegt Mieke Vandenbroucke (VIBE). “Eigenlijk komt circulair bouwen neer op het proberen oplossen van fouten uit het verleden, en tegelijk vermijden dat die fouten opnieuw gemaakt worden”, voegt Tom Rommens (Gyproc) toe.

Klein, maar noodzakelijk onderdeel

Kristof Debrabandere (C2C Platform) ziet materialen als een ‘klein, maar wel noodzakelijk’ onderdeel van circulair bouwen. “Het is juist dat het materiaalgebruik niet het enige criterium is, maar het is wel een belangrijke vereiste. Je kan schitterende concepten toepassen, maar om die te realiseren heb je altijd materialen nodig. Als die niet circulair zijn ontworpen, zit je met een probleem. Een tandwiel is ook maar een klein schakeltje van een fiets, maar zonder tandwiel zal de fiets niet kunnen rijden.”

“Het is inderdaad een ‘en-en’-verhaal, maar het is belangrijk om eerst en vooral op het hoogste schaalniveau de juiste keuze te maken”, repliceert Vandenbroucke. “Het materiaalgebruik beperken is de eerste stap. Pas daarna kan er naar hergebruik gekeken worden.”

Volgens Ken De Cooman (BC Architects & Studies) is er een belangrijke rol weggelegd voor de architect. “Voor architecten zou de eerste belangrijke overweging moeten zijn: ‘is het nodig om iets te bouwen?’. Natuurlijk hebben we dat niet altijd zelf in de hand. Toch blijft het ook dan de taak van de architect om het programma eventueel te verkleinen en waar mogelijk efficiëntiewinsten te realiseren. De ‘winst van het niet bouwen’ is essentieel.” De Cooman is bovendien van mening dat de architectuur, althans in de publieke sector, in de juiste richting evolueert. “In ontwerpwedstrijden zien we concepten als flexibel bouwen steeds vaker terugkomen.“

Locatie

Niet alleen het materialengebruik, ook de locatie is van belang. De meningen liepen echter uiteen toen de vraag werd gesteld of het zin heeft om circulair te bouwen op een verkeerde locatie. “Een locatie op zich is niet automatisch goed of slecht. De context speelt een belangrijke rol”, zegt Ken De Cooman.

Mieke Vandenbroucke hecht een groot belang aan de locatie. “Energie is eigenlijk ook een vorm van materiaalgebruik. Je moet ook rekening houden met aspecten zoals transport, voorzieningen, riolering,… Een algemene duurzaamheidsvisie is het meeste gebaat bij een zo holistisch mogelijke aanpak. We mogen ons niet alleen focussen op een klein deelaspect.”

“Concepten als circulariteit en duurzaamheid zijn niet los te koppelen”, zegt Kristof Debrabandere. “Een vrijstaande villa tussen twee dorpskernen in zou vanuit het duurzaamheidsstandpunt zelfs niet gerenoveerd mogen worden. Dan is het beter om dat huis te slopen en in te zetten op kernverdichting.”

Materialenpaspoort

Als het over materialen gaat, komen ook digitalisering en BIM ter sprake. Zijn ze een conditio sine qua non voor circulair bouwen? “Een BIM-model is zeker een goed hulpmiddel”, zegt Stefan Eerlingen (KUBUS België). “Eén model waar alle informatie aan wordt gekoppeld en zo steeds ter beschikking is, biedt een enorme meerwaarde. Met KUBUS hebben we een koppeling ontwikkeld met de internationale materialendatabase Madaster. Zo helpt BIM met de opmaak van een IFC-model, dat klaar is voor de realisatie van een volledig materialenpaspoort en een circulariteitsindicator bij Madaster. De intelligente bouwmaterialen in ARCHICAD verzekeren correcte data en een juiste grafische weergave van alle elementen. Verder kan onze gratis viewer BIMcollab