“Circulair bouwen zal een economische noodzaak worden”

Het begrip ‘duurzaamheid’ is al lang in de mode, maar kreeg de voorbije tien jaar een andere invulling. Niet enkel energie, maar ook materiaalgebruik wordt deze dagen in rekening gebracht bij het evalueren van architecturale en bouwkundige kwaliteit. Een positieve evolutie, al is dit nog niet de mentaliteitswijziging die nodig is om circulair bouwen definitief ingang te doen vinden, beseft Anne Paduart: “Er is nood aan een toekomstgerichte levenscyclusvisie, en dat vergt een heel andere samenwerking tussen alle actoren van het bouwproces. Helaas is zo’n langetermijnperspectief over het algemeen nog niet ingeburgerd in de bouwsector. Vaak wordt er hoogstens naar de terugverdientijd gekeken, terwijl de levenscycluskost en de globale ecologische impact flagrant over het hoofd gezien worden. Het resultaat: ondoordacht en overdadig materiaalgebruik en een te grote (onnodige) afvalproductie.”

Omkeerbare verbindingen

Paduart staafde haar woorden door te wijzen op een trend in de hedendaagse baksteenarchitectuur. “Men opteert bijvoorbeeld steeds vaker voor het kleven van baksteenstrips op een onderliggend isolatiepakket. Dat komt de performantie op korte termijn ten goede, maar is minder gunstig als je het op de lange termijn bekijkt. Het is immers geen evidentie om zulke constructies af te breken, laat staan te hergebruiken. Een ander treffend voorbeeld: technieken integreren in betonvloeren en -wanden. Op korte termijn een esthetische meerwaarde, op lange termijn een bron van problemen.  Zowel de technologie als de regelgeving evolueren razendsnel, en dus zal er – allicht sneller dan verwacht – nood zijn aan technische upgrades. Vandaar: stop technieken niet weg, maar hou ze bereikbaar en aanpasbaar. ‘Omkeerbare verbindingen’ zouden altijd de voorkeur moeten krijgen.”

"In een circulaire realiteit zullen architecten hun ontwerpen moeten enten op de materialen die lokaal voorhanden zijn, en niet omgekeerd"

Andere ontwerpbenadering

We moeten evolueren naar een levenscyclusvisie waarbij er diverse strategieën gehanteerd worden om kringlopen te sluiten op gebouwniveau, componentniveau en materiaalniveau, stelt Paduart. “We mogen gebouwen niet langer als statische gehelen beschouwen, maar hebben nood aan dynamische entiteiten met een enorme flexibiliteit en een groot exploitatiepotentieel, wat hun levensduur alleen maar ten goede zal komen. Een gebouw moet in de toekomst kunnen fungeren als een integraal demonteerbare ‘materiaalbank’ die kan mee-evolueren met veranderende noden. Waarom overigens altijd opteren voor nieuwe materialen in plaats van te vertrekken van bestaande materialen en structuren in de nabije omgeving? In een circulaire realiteit zullen architecten hun ontwerpen moeten enten op de materialen die lokaal voorhanden zijn, en niet omgekeerd.”

Onvermijdelijk switch

Het kan echter niet de bedoeling zijn om (weer maar eens) alle eieren in het mandje van de architecten te leggen. Een breed draagvlak is een absolute must, benadrukt Anne Paduart: “Architecten hebben hun handen al vol met allerhande andere taken, lasten en verplichtingen, dus circulair bouwen mag voor hen geen bijkomende opdracht worden. Er is nood aan tools om het hergebruiks- en transformeerbaarheidspotentieel van gebouwen te evalueren, BIM-modellen die geëxploiteerd worden met materiaalpaspoorten (inclusief de integratie van LCA’s en LCC’s), circulaire businessmodellen die voor iedereen winstgevend zijn, beleidssteun voor de transitie naar een circulaire economie … Door de groeiende schaarste van grondstoffen zullen materialen steeds duurder worden en zal de switch naar recuperatie onvermijdelijk zijn. Circulair bouwen staat dus allerminst haaks op de economische logica en zal in de nabije toekomst ongetwijfeld tal van nieuwe mogelijkheden bieden.”