Circulaire economie in architectuur: ontwerpen voor hergebruik en recycling

Ontwerpen voor demontage

Een van de belangrijkste principes van de circulaire economie in de architectuur is het ontwerpen van gebouwen voor demontage. Dit houdt in dat modulaire bouwtechnieken en gestandaardiseerde componenten worden gebruikt die gemakkelijk kunnen worden gedemonteerd en hergebruikt of gerecycled aan het einde van hun levenscyclus. Door gebouwen te ontwerpen met demontage in gedachten, kunnen architecten de levensduur van materialen verlengen en de hoeveelheid afval die naar stortplaatsen gaat, verminderen.

Materialen selectie en specificatie

Een ander belangrijk aspect is de zorgvuldige selectie en specificatie van materialen. Je kunt als architect kiezen voor duurzame, recyclebare materialen en materialen die afkomstig zijn uit duurzame of gerecyclede bronnen. Bovendien kun je door het specificeren van dit soort materialen nieuw leven geven aan oude bouwcomponenten, waardoor de vraag naar nieuwe grondstoffen vermindert.

Adaptief hergebruik en renovatie

Ook adaptief hergebruik en renovatie zijn belangrijke strategieën voor het integreren van circulaire economieprincipes in de architectuur. In plaats van oude gebouwen te slopen, kunnen architecten ze een nieuwe functie geven, waardoor hun ingesloten energie en culturele waarde behouden blijven. Deze aanpak vermindert niet alleen afval, maar draagt ook bij aan het behoud van architectonisch erfgoed.

Voordelen van de circulaire economie in architectuur

Wanneer je principes van de circulaire economie in de architectuur integreert, levert dit een breed scala aan voordelen op. Naast positieve gevolgen voor het milieu, heeft het ook een positief effect op de economie, welzijn, gezondheid en veerkracht. Dit zijn enkele van de belangrijkste voordelen van circulair bouwen:

• Verminderde milieu-impact: door materialen opnieuw te gebruiken en te recyclen, dragen architecten bij aan een duurzamere en milieuvriendelijkere bouwsector.
• Kostenbesparingen: door het optimaliseren van grondstoffengebruik en het verminderen van afval, kunnen zowel de bouw- als de operationele kosten worden verlaagd. Daarnaast zorgen energie-efficiënte ontwerpen en lage onderhoudsvereisten voor extra besparingen op de lange termijn.
• Verbeterde gezondheid en welzijn: circulaire gebouwen bevorderen gezonde leefomgevingen. Door gebruik te maken van natuurlijke lichtinval, uitstekende luchtkwaliteit en duurzame materialen, dragen deze gebouwen bij aan het fysieke en mentale welzijn van de bewoners, wat de productiviteit, het comfort en de algemene tevredenheid verhoogt.
• Verhoogde weerbaarheid: klimaatverandering en andere milieu-uitdagingen vormen grote bedreigingen, maar circulaire architectuur biedt oplossingen door middel van aanpasbare en duurzame ontwerpen. Deze gebouwen kunnen beter de tand des tijds doorstaan, waardoor gemeenschappen kunnen floreren, zelfs in moeilijke omstandigheden.

Uitdagingen bij het implementeren van circulaire economie-principes

Hoewel de voordelen van circulaire economie in de architectuur duidelijk zijn, zijn er ook verschillende uitdagingen bij het implementeren van circulaire economie-principes. Hier zijn enkele van de belangrijkste obstakels:

• Beperkte beschikbaarheid van recyclebare materialen: een van de grootste uitdagingen is de beperkte beschikbaarheid van recyclebare materialen. Momenteel is het vaak moeilijk voor architecten om materialen te vinden die voldoen aan de principes van circulaire economie. De verwachting is dat, naarmate de vraag naar duurzame materialen toeneemt, er meer opties en een grotere beschikbaarheid van gerecyclede bronnen beschikbaar komen in de markt.
• Gebrek aan bewustzijn en begrip: veel architecten en hun klanten zijn nog niet voldoende bekend met de principes van de circulaire economie. Dit gebrek aan bewustzijn en begrip kan de brede implementatie van circulaire concepten in de weg staan. Onderwijs- en bewustmakingscampagnes zijn dan ook cruciaal.
• Complexe regelgeving: de regelgeving rondom het gebruik van gerecyclede materialen en circulaire economieprincipes kan complex en uitdagend zijn. Architecten moeten goed op de hoogte blijven van lokale voorschriften en codes om ervoor te zorgen dat ze aan alle eisen voldoen. Samenwerking met beleidsmakers en belanghebbenden uit de industrie is daarom belangrijk om de regelgeving te vereenvoudigen en een gunstige omgeving te creëren voor circulaire architectuur.
• Hogere initiële kosten: hoewel circulaire gebouwen op de lange termijn kosten kunnen besparen, vereisen ze vaak een hogere initiële investering. Dit kan een barrière vormen voor sommige klanten. Architecten en klanten kunnen innovatieve financieringsmodellen en stimuleringsmaatregelen verkennen om de initiële kostenbarrière te overwinnen en de waarde van duurzaam ontwerp te erkennen.

Best practices voor architecten

Er bestaan diverse strategieën die je helpen bij het ontwerpen en bouwen van duurzame gebouwen. KUBUS lijst er tien op.

1. Ontwerp zonder afval: voorspel de hoeveelheden materialen zo nauwkeurig mogelijk om verspilling te minimaliseren. Dit vermindert de hoeveelheid energie die nodig is om overtollige materialen af te voeren en draagt bij aan een duurzamer bouwen.
2. Ontwerp voor demontage: ontwerp gebouwen met componenten die eenvoudig kunnen worden verwijderd zonder sloop, zodat materialen gemakkelijk kunnen worden hergebruikt en gerecycled. Dit omvat toegankelijke verbindingen, gelaagde bouwcomponenten en gestandaardiseerde materiaalafmetingen, wat bijdraagt aan circulaire bouwmaterialen.
3. Materiaal-efficiëntie: gebruik zo weinig mogelijk materialen terwijl je voldoet aan de bouwvoorschriften. Dit kan door lichtgewicht structurele ontwerpen, prefab elementen en standaard materiaalafmetingen te gebruiken om afval te verminderen, wat de circulariteit bevordert.
4. Gebruik hergebruikte en gerecyclede materialen: door materialen te hergebruiken, vermindert de hoeveelheid afval en verlagen de kosten.
5. Professionele afvalverwerkingsdiensten: maak gebruik van professionele afvalverwerkingsdiensten om afval te verwijderen dat kan worden hergebruikt of gerecycled. Ontwerp componenten zo dat ze eenvoudig te recyclen zijn, wat de levenscyclus van materialen verlengt.
6. Materiaalrapportage: werk samen met de aannemer om de materialen die op de bouwplaats worden gebruikt te rapporteren. Door alle leveringen op de bouwplaats te documenteren bevordert de transparantie in de levenscyclus van bouwmaterialen. Dit helpt bovendien bij het ontwerpen zonder afval.
7. Koolstofrapportage: bereken de koolstofinhoud van de gebruikte materialen. Dit stelt je in staat om de koolstofbesparingen van een circulaire benadering te schatten.
8. Gebruik wat al aanwezig is: evalueer wat al op de bouwplaats aanwezig is en hoe dit in het ontwerp kan worden geïntegreerd. Dit voorkomt dat deze materialen worden verspild en naar de stortplaats worden gestuurd.
9. Verbind het gebouw met de natuur: integreer natuur in het interieur en exterieur van het gebouw. Dit vergroot de biodiversiteit van het gebouw en het landschap.
10. Gebruik een duurzaamheidsadviseur: een duurzaamheidsadviseur kan samenwerken met de architect en ontwerpers om de bovenstaande strategieën in het ontwerp van een gebouw te integreren. Dit bevordert niet alleen de circulariteit, maar ook de algehele duurzaamheid van het project.

Ook Archicad ondersteunt een circulair ontwerpproces. Dankzij BIM beschik je als architect over gedetailleerde informatie met betrekking tot het gebruik van materialen en energie. Hiermee kun je meteen al rekening houden met hergebruik, recycling en levensduurverlenging van materialen in je ontwerp. Daarnaast biedt Archicad een connectie met Madaster. Dankzij een geoptimaliseerde workflow is hiermee het genereren van een materialenpaspoort zo gepiept. Daarnaast kun je met BIM, door middel van simulatie en analyse, de circulaire potentie van een project evalueren en optimaliseren.

Verder is de EcoDesigner STAR in Archicad een zeer krachtige tool waarmee je energiebalansberekeningen maakt; ideaal ter ondersteuning van je operationele energieanalyse. De DesignLCA geeft tot slot direct tijdens het ontwerpen de huidige CO2-voetafdruk weer in heldere tabellen en grafieken. Zo simuleer en analyseer je de potentiële impact van verschillende ontwerpbeslissingen en bepaal je snel een onderbouwde duurzaamheidsstrategie.