COLUMN. Geïntegreerde akoestiek: essentieel in duurzame gebouwen en omgevingen (Tanguy de Jacquelot, VK architects+engineers)

Bij gebouwenakoestiek denkt men vaak eerst aan de akoestische correctie van een ruimte, namelijk de behandeling van galm door middel van akoestische panelen op de muur of het plafond. Begrijpelijk, want dit zijn direct zichtbare elementen.

Wat is een goed akoestisch beheer?

In werkelijkheid is dit aspect slechts één onderdeel van een goed akoestisch beheer in een gebouw. Een doeltreffend akoestisch ontwerp gaat niet alleen om met echo's, maar waarborgt ook een passend achtergrondgeluidsniveau per ruimte, om gebruikers te beschermen tegen storende geluiden van binnen en buiten.

Gebouwenakoestiek omvat vijf duidelijke, onderling verbonden aspecten:

1. Bescherming tegen geluid van buitenaf: gebouwschil, buitenschrijnwerk;
2. Beperken van contactgeluid op de vloer: vloercomplexen, bouwstructuur, vloerbedekking;
3. Beperken van contactgeluid op de vloer: vloercomplexen, bouwstructuur, vloerbedekking;
4. Beheersing van echo's en nagalm: vormen, volumes, afwerkingen;
5. Beperking van het geluid van technische apparatuur, binnen en buiten het gebouw: ventilatiesysteem, plaats van de installaties, enz.

Deze vijf aspecten werken in synergie, net zoals akoestiek samenwerkt met de andere ontwerpexpertises. Het akoestisch ontwerp raakt namelijk aan alle bouwkundige expertises en vergt coördinatie met architectuur, M&E engineering, stabiliteit, facade engineering, brandveiligheid en duurzaam ontwerp. Goede akoestiek in architectuur kan complex zijn, maar hoeft niet gecompliceerd te verlopen als deze aspecten vanaf het begin van het project worden voorzien en gecoördineerd.

Inspelen op nieuwe stedelijke en architecturale trends

Het is van cruciaal belang dat akoestische oplossingen inspelen op de toenemende complexiteit bij het ontwerpen van gebouwen, als gevolg van stedelijke en architecturale trends, en duurzaamheidseisen. Deze trends omvatten

• Stedelijke verdichting: Steden groeien en evolueren, met gevolgen voor onze geluidsomgeving. We worden geconfronteerd met een veelvoud aan geluidsbronnen en een mix van activiteiten, elk met uiteenlopende geluidsbehoeften en -sensaties. In CityCampus bijvoorbeeld worden woningen, winkels en diverse werkplaatsen gemengd, waardoor vrachtwagens in de buurt van stille gebieden moeten passeren. Beheersing van het geproduceerde geluid beschermt de bewoners, respecteert de geluidsomgeving van de wijk en behoudt de stille gebieden.
  

• Zuivere en “brute” vormgeving: technologie in een ruimte zichtbaar laten, of het gebruik van harde, reflecterende materialen zoals beton en glas, kan leiden tot overmatige nagalm en geluidsniveaus die de spraakverstaanbaarheid bemoeilijken en vermoeidheid veroorzaken. Akoestische oplossingen hoeven niet noodzakelijk ten koste te gaan van de esthetiek. Een veelheid aan akoestische oplossingen voldoet aan verschillende esthetische criteria. We verkiezen dan ook de gewenste esthetiek te bespreken om oplossingen te vinden die zowel aan de akoestische als esthetische eisen voldoen.

• Duurzame materialen en lichtbouw: Duurzaamheid is een belangrijk criterium bij het ontwerpen van gebouwen, waarbij alternatieve en hernieuwbare materialen worden gebruikt. Dit kan uitdagingen met zich meebrengen, zoals de lichtheid van houtbouw die minder isolatie bieden voor lage frequenties, of de renovatie van bestaande gebouwen die niet veel extra belasting kunnen dragen. Een vroege samenwerking tussen de verschillende expertises kan de creatieve mogelijkheden bij complexe en ongewone bouwconcepten sterk optimaliseren. Bij De Steiger, een seniorenflat in CLT, zorgde de interdisciplinaire samenwerking tussen stabiliteit en akoestiek voor een optimaal akoestisch comfort.

• Modulaire projecten kunnen op korte termijn inspelen op multifunctionele behoeften, bijvoorbeeld door twee vergaderzalen om te vormen tot een auditorium met een verplaatsbare scheidingswand of door akoestisch variabele afwerkingen. Deze technische oplossingen vereisen speciale aandacht bij het ontwerp en de uitvoering. Een modulair project op lange termijn houdt ook rekening met toekomstig hergebruik. De flexibiliteit die dit met zich meebrengt is niet altijd eenvoudig te voorzien en in praktijk te brengen. Om dan de akoestische kwaliteit te waarborgen, moet de akoestisch ingenieur de flexibiliteitseisen en de bouwkundige uitdagingen die eruit voortvloeien in kaart kunnen brengen.

• Open en gedeelde ruimtes zoals landschapskantoren, atria, coworking spaces en overdekte straten bevorderen samenwerking, communicatie en creativiteit. Bovendien zorgen deze plaatsen voor een efficiënter gebruik van de beschikbare ruimte en scheppen zij een gemoedelijke sfeer. De akoestisch ingenieur ontwerpt in deze open ruimten een rustige geluidsomgeving door rekening te houden met het menselijk gedrag en de behoefte aan zowel concentratie als communicatie volgens het "Nieuwe Werken". Afzonderingsruimtes zijn essentieel, om de andere gebruikers van de ruimte niet te storen. In andere situaties, zoals een atrium, wil de akoestiek voor nagalm beheersen en het geluidsniveau reduceren, en zo geluidsstress vermijden. In de kabinetten van de Vlaamse overheid is een atrium voorzien van een opvallende groene wand die als akoestisch absorptie-element fungeert.

Oplossingen voor deze nieuwe trends ontwerpen, veronderstelt dat de akoestiek al in de eerste projectfasen betrokken is, om het project goed te definiëren en te anticiperen op de vijf aspecten van de gebouwenakoestiek. De eisen en verwachtingen in kaart brengen door middel van dialoog, laat toe de eerste bouwkundige keuzes te formuleren met respect voor de architecturale creativiteit. Technische aspecten en berekeningen komen later in het project aan bod.