COLUMN. Onthardingsstrategieën voor een aangenamere akoestische ruimte (Arnout Stevens & Gijsbert Vandeweerdt, Vinçotte)

Een akoestisch zachte gebouwschil

In een stedelijke omgeving is de absolute oppervlakte aan gevels vaak groter dan het overblijvend (onbebouwd) maaiveld. Bovendien is de ruimtelijke schikking van gevelvlakken heel bepalend over hoe het geluid zich voortplant en draagt het zo bij tot de akoestische beleving van de stad. De gevel bepaalt mee hoe onze steden (zullen) klinken. Veel gevels zijn echter akoestisch erg hard ontworpen (ze reflecteren het geluid) en verhogen zo ongewild de geluidsdruk in de straat en zelfs aan de eigen gevel. Het ontwikkelen van strategieën om die geluidsdruk in zulke situaties te verminderen maakt reeds het onderwerp uit van Belgisch wetenschappelijk onderzoek. Het aanbrengen van verticale vegetatie systemen draagt bij tot het absorberen van geluid en bovendien ook tot een meer diffuus geluidsklimaat op straat. Het ontkoppelen van de plantgroei via een apart te voorzien draagsysteem aan de gevel leidt vaak tot betere resultaten dan planten rechtstreeks op de gevel te enten. Ook de aanleg van groendaken bevordert het geluidsklimaat, vooral ter hoogte van achter de woningen gelegen binnenplaatsen. Een project waar verticale ontharding geslaagd werd toegepast is woningen BC te Ledeberg van PULS architecten i.s.m. Architectuuratelier Benoît Ottevaere.

Landschapsontwerp met meerdere missies

Een uitgekiende landschapsarchitectuur kan een aangenamer akoestisch klimaat ook verder in de hand werken. Een luchtige, vochtige bodem absorbeert geluid en mildert bovendien de omgevingstemperatuur. Open waterpartijen zijn dan weer heel goede reflectoren van geluid. In de keuze aan beplanting kies je dus best voor plantensoorten die het water in de grond goed vasthouden. Ook een aangepast tuinonderhoud of de aanleg van een wadi kan daartoe bijdragen. Om de interactie met geluid (en dus het absorberend karakter van de bodem) maximaal te benutten is het goed om landschappelijke elementen met zekere hoogte te introduceren, zoals bermen en heuvels. Een interessant en specifiek geval van landschapsontwerp dat het geluidsklimaat voor vele gezinnen aangenamer heeft gemaakt is te vinden in Hoofddorp te Nederland. Daar is H+N+S in samenwerking met beeldend kunstenaar Paul De Kort er met het ontwerp van ‘Land Art Park Buitenschot’ in geslaagd het geluidsniveau van vliegtuiglawaai terug te dringen voor een residentiële wijk vlak bij de luchthaven van Schiphol. Het laagfrequent geluid van vliegtuiglawaai draagt heel ver en om voldoende absorptie en diffractie van die lage frequenties mogelijk te maken moest de ruimtelijke impact van het ontwerp dus ook voldoende groot zijn. Maar ook met minder grootschalige ingrepen kan je in de meeste gevallen toch al een bijdrage leveren aan een stillere ruimte.

Groen doet de mens goed

Los van alle technische ingrepen om geluidshinder terug te dringen, heeft het verzachten en vergroenen van het landschap ook een niet te onderschatten impact op het psychologische welbehagen. Studies hebben aangetoond dat de tolerantie voor geluidshinder en discomfort verhoogt indien bewoners uitzicht hebben op een natuurlijke, groene omgeving. Leven naast een park of met uitzicht op een tuin in volle bloei zou de mentale en psychologische weerstand verhogen, en het aandeel geluidsklachten doen verlagen. De keuze voor planten die hun bladerdek tijdens de winter niet verliezen is op deze manier een bewuste keuze voor een gezonder geluidsklimaat.

Ontwerp op maat van de straat

Ontharding ontlast dus de gevel als geluidswerende barrière. Uiteraard is dit geen pleidooi is om aan dit laatste als architect of bouwheer minder aandacht te besteden. Integendeel, laat dit artikel een pleidooi zijn voor professionelen in de bouwsector om deskundigen het geluidsklimaat te laten opmeten alvorens over een gepast akoestisch (gevel)ontwerp te gaan nadenken. De nieuwe norm voor woningen NBN S01-400-1 houdt hier trouwens reeds rekening mee. Bouwakoestische prestatieniveaus voor gevelgeluidisolatie kunnen bepaald worden aan de hand van opgemeten geluidsniveaus ter hoogte van het bouwperceel. Toch wordt in ontwerpfase vaak de vereenvoudigde en minder accurate methodiek toegepast om het geluidsklimaat te categoriseren uit typeomschrijvingen voor wegverkeer. In architectuurontwerp heeft de context vaak een grote impact op ontwerpbeslissingen, maar het luide Belgische geluidsklimaat als context waarin we ontwerpen vaak toch nog te weinig.

Arnout Stevens & Gijsbert Vandeweerdt zijn Lead Contract Engineer Noise & Building Acoustics bij Vinçotte.