COLUMN. Retrofitting voor een waardevolle toekomst (Bart Brink, VK architects+engineers)

Renoveren en upgraden: de uitdagingen

De marktvereisten veranderen continu door verschuivingen in functionaliteit en nieuwe verwachtingen van eindgebruikers. Dat was vroeger al zo, en is nu niet anders. Maar nu staat de bestaande gebouwde omgeving voor een nieuwe grote uitdaging door de overvloed van aanvullende regelgeving op het gebied van energie en circulariteit. Tegen 2050 moeten we 80 % van alle bestaande gebouwen ingrijpend renoveren als we aan de nieuwe normen rond energie-efficiëntie willen voldoen.

Het bestaande aanbod voldoet niet aan de vraag. De noodzaak om te renoveren is dan ook onmiskenbaar. Dan hebben we het vooral over de prestaties. Maar het gaat nog verder: gebouwen moeten een andere functie krijgen om nieuwe waarde te bieden in de omgeving waar ze staan. Bij een businesscase voor renovatie komt veel meer kijken dan bij een nieuwbouwproject. Een bestaand gebouw moet niet alleen voldoen aan de laatste vereisten op het gebied van energie en aantrekkelijk zijn voor de gebruikers. Misschien heeft het wel een erfgoedstatus en is het onderworpen aan een specifieke regelgeving. Daarnaast maakt het hoogstwaarschijnlijk deel uit van een stedelijke structuur. Al deze aspecten hebben een invloed op de technische haalbaarheid van een renovatie.

Want de bestaande gebouwde omgeving is zoveel meer dan louter gebouwen. Ze maakt ook deel uit van een ingewikkeld geïntegreerd systeem dat onder andere bestaat uit energiesystemen, wateropvang en bijbehorende rioleringsstelsels in de volledige stad. Daarnaast spelen de wegen, parkeergelegenheid en het openbare vervoer een grote rol in de mobiliteit en de logistieke aspecten. Deze opzet van structuren, materialen en systemen biedt een groot potentieel, maar stelt ons onvermijdelijk voor uitdagingen. Vanuit een economisch standpunt zijn er beperkingen als we denken aan de boekwaarde van activa.

Om deze uitdagingen op te lossen, streven we bij VK architects+engineers voortdurend naar de beste oplossing vanuit drie invalshoeken.

1. Het welzijn van de gebruikers, de samenleving en de omgeving: hoe creëren we een werk- of leefomgeving waarin we ons goed voelen en die ons zelfs stimuleert? We moeten streven naar gebouwen die nauw aansluiten bij onze natuurlijke omgeving.
2. Klimaatvriendelijkheid: focus op een positieve bijdrage aan het milieu die verdergaat dan het streven naar een nuluitstoot.
3. Klimaat- en marktbestendigheid: de gebouwde omgeving moet bestand zijn tegen verandering – of het nu gaat om een verandering van het klimaat of van de economische vooruitzichten.

In de gegeven context de juiste oplossingen combineren met de juiste aanpak voor de uitvoering: dat is de complexe uitdaging als we willen renoveren. Soms beslaat de uitvoering gewoonweg één grote upgrade. Doorgaans moet renovatie van gebouwen in het teken staan van een grotere duurzaamheid om efficiënt te zijn en om de impact voor de gebruikers tot een minimum te beperken.

De sleutel tot succes: integratie, diepgaande knowhow en een digitale mindset in één

Bij VK architects+engineers zijn we ons heel bewust van deze onbalans tussen het aanbod en de marktvraag, naast de nood aan een duidelijk uitvoeringsplan. Daarom gooien we de ontwerpbenadering van renovaties helemaal om. Zo kunnen we beter omgaan met de complexiteit van renovaties en tegelijkertijd klimaat- en toekomstbestendige gebouwen inrichten die het welzijn bevorderen.

Onze vernieuwde aanpak omvat drie aspecten, waarvan duurzaamheid en digitale innovatie de belangrijkste zijn.

Om te beginnen, stellen we een meer geïntegreerde aanpak voor die op samenwerking is gericht, waarbij een kernteam met een architect, een duurzaamheidscoach en een hoofdingenieur vanaf het begin op gelijkwaardige basis samenwerken. Zo weten we al in een vroeg stadium welke aspecten – zoals functionaliteit, techniek en duurzaamheid – zullen doorwegen op de businesscase voor renovatie.

Daarnaast heeft dit kernteam een bredere gemeenschap van experts dan ooit tevoren nodig. Behalve klassieke knowhow, is de inbreng van specialisten in duurzaamheid en digitale innovatie doorslaggevend.

Tot slot hebben het kernteam en de gemeenschap van experts slimme digitale tools nodig. We spreken nadrukkelijk van een ecosysteem van digitale tools. Alleen zo kunnen we in elke situatie aan specifieke vereisten voldoen en gelijke tred houden met de steeds snellere technologische ontwikkelingen. We gaan dus voortdurend na welke technologie zich het best leent – geval per geval. Soms reiken wij ze aan, maar vaak doen we een beroep op ons uitgebreide ecosysteem van partners.

Dit ecosysteem van digitale tools kan enkele ingewikkelde processen versnellen die specifiek zijn voor renovatieprojecten.

• Snel en nauwkeurig inzicht krijgen in de bestaande situatie, via scan naar BIM naar digitale tweeling. Dit proces berust vaak op een geometrische benadering en de bijbehorende informatie, met een eenzijdige focus op scannen naar BIM. Maar inzichten krijgen in het operationele aspect en de energieprestaties via een virtuele replica of digitale tweeling van de bestaande situatie is net zo belangrijk. Zo kunnen we grondlijnen vastleggen voor het energiemodel. Dat doen we met generatieve AI als historische gegevens ontbreken en door de vaardigheden van datawetenschappers en experts in energie te bundelen.
• In luttele seconden echte verbeteringsscenario's verkennen door de rekenkracht van digitale ontwerptechnieken te ontsluiten.
• Verbeteringsscenario's bekrachtigen.
• Scenario's in stappenplannen optimaliseren is cruciaal: maatregelen in een logische volgorde zetten afhankelijk van de onderhoudsstrategie en databanken aanmaken om kennis en inzichten vast te leggen.
• Voorgestelde upgrades en veranderingen communiceren aan belanghebbenden – gebruikers én autoriteiten – dankzij de kracht van virtuele ervaringen.