Column Sofie Verstraete: Participatief bouwen aan de wereld van morgen in Chile

"In 2050 zal 75% van de hele wereldbevolking in steden leven, dat zijn naar schatting 8,6 miljardmensen. Deze groei concentreert zich vooral in steden in ontwikkelende landen zoals vele steden in Zuid-Amerika en Azië. De nood aan infrastructuur en huisvesting is hoog, het percentage aan architecten laag.

In deze snelgroeiende schaalverandering besloot ik het avontuur op te zoeken en naar Santiago de Chili te verhuizen. Chili is het land van opportuniteiten waar Duitse efficiëntie wordt gecombineerd met Amerikaanse gretigheid op de tonen van latino-vibes. De perfecte basis om nieuwe ideeën te ontwikkelen.

Eens aangekomen in het land waar de zon op z’n hoogst staat in het noorden en waar de eerste verdieping eigenlijk het gelijkvloers is; besloot ik mij te gaan verdiepen in deze haastige transformatie. Zo kwam ik terecht bij het architectuurbureau Elemental. Deze bestaat uit 5 vennoten; Alejandro Aravena (Pritzker prize winnaar 2016), Gonzalo Arteaga, Juan Cerda, Victor Oddó, Diego Torres en een handvol medewerkers. Op het bureau met prachtig uitzicht op downtown Santiago en het Andesgebergte, heerst een heerlijke familiesfeer. Er wordt hard gewerkt maar in een vrije en ontspannen sfeer. De periodieke projectuitstappen zorgen ervoor dat het team hecht aan mekaar hangt. Ik werkte er mee aan verschillende projecten waaronder de ontwikkeling van sociale huisvestingsprojecten in Yungay en Constitución, in het Zuiden van Chili.

Binnen de aanpak van het ontwerp van de sociale huisvestingsprojecten staat het participatiefontwerp centraal. Elemental denkt niet enkel als architect maar vervult ook de rol van moderator binnen de gemeenschap. Door het intense overleg met de toekomstige bewoners ontstaat een krachtig dialoog, waarbij de wens van de gemeenschap vertaald wordt in een doortastend ontwerp, als het ware ontworpen door hen zelf.

De bouwgrond voor de nieuwe wijk wordt aangekocht door het consortium. Het plot bevindt zich steeds in de nabijheid van het stadscentrum. Op die manier blijven de bewoners betrokken bij het sociale stadsleven en wordt hun wijk niet geïsoleerd. Het sociale huisvestingsproject bestaat uit zo’n 80 tot 250 woningen die aangelegd zijn volgens een masterplan: gegroepeerd per 10 tot 15 om de sociale verbintenis beheersbaar te houden. Er worden sportvelden, speelterreinen, moestuintjes,... aangelegd die dienst doen voor de gemeenschap maar op hun beurt ook iets teruggeven aan de stad.

De woning zelf wordt ontworpen als een soort ‘halfhuis’. Onder één dak wordt slechts de helft van het huis gebouwd en van de nodige basisfuncties voorzien. Op die manier zijn deze geprefabriceerde houten woningen betaalbaar voor de bewoners. Eens de nood erom vraagt en het budget het hen toelaat, kunnen ze de andere helft verder uitbreiden.

Elke bewoner mag de invulling van de tweede helft volledig vrij kiezen. Zo ontstaat een prachtige diversiteit aan kleuren en materialen die schitteren onder de Chileense zon. In de praktijk hebben we vastgesteld dat reeds 80% van de in gebruik genomen woningen na enkele weken reeds is aangevuld. De hele buurt geniet van hun ‘eigen’ project en al snel sidderen de asados (Chileense barbecue) op elke hoek en weerklinkt het cumbiaritme in de straatjes.

Elemental verheft zich boven de architectuur omwille van de architectuur. Waar verdichting sneller nadert, denken zij reeds aan de wereld van morgen. De architectuur stelt zich in dienst van het maatschappelijk belang. België kan hier nog veel van leren..."