Consortium IMM/Unity realiseert Vaccinopolis in recordtijd

Het ontwikkelen van vaccins is een van de grootste wereldwijde uitdagingen vandaag. “Corona heeft ons heel erg met de neus op de feiten gedrukt”, legt vaccinoloog prof. Pierre Van Damme (UAntwerpen) uit. “Maar het besef is er al langer. Het klimaat verandert, mensen wonen dichter op elkaar, we reizen steeds vaker en we worden steeds ouder: allemaal evoluties die bijdragen tot een snellere en bredere verspreiding van virussen.”

Samen met haar partners bouwt de Universiteit Antwerpen een innovatief ecosysteem in pandemiebestrijding uit. Vaccinopolis is een belangrijke pijler in dat ecosysteem. In het centrum zullen kandidaat-vaccins getest worden tegen tal van infectieziektes, zoals RSV, dengue of kinkhoest. Er zal ook onderzocht worden hoe bijvoorbeeld de gekende griepvaccins verbeterd kunnen worden.
 

Verschillende veiligheidsniveaus

Het gebouw is er in een recordtempo gekomen: het hele traject werd in veertien maanden doorlopen. “Doorgaans vraagt de realisatie van een dergelijk project vier tot vijf jaar”, weet hoofdarchitect Roy Pype (Proof of the sum). “Maar de omstandigheden waren uitzonderlijk: COVID-19 bewijst dat virussen snel en onverwacht kunnen toeslaan.”

Onder de consortium-naam ‘IMM/Unity’ hebben ontwerpers en bouwers het project integraal vormgegeven en gerealiseerd. Er werd snel gewerkt, maar op het vlak van bioveiligheid werd niets aan het toeval overgelaten. Er gelden in het hele complex strenge decontaminatieprocedures en speciale filters filteren alle uitgaande lucht.

Een parkachtige context

Vaccinopolis is ingeplant op campus Drie Eiken van UAntwerpen en Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA).  Het aangewezen bouwperceel is gelegen in de ‘Edegemse hoek’. Het groene parkachtige karakter van de campus komt hier tot uiting in krachtige boomstructuren, open velden en agrarische bebouwing. Drie zijden van het perceel worden afgebakend door respectievelijk de Drie Eikenstraat, het 3Oaks bedrijfsverzamelgebouw en een lijnvormige boomstructuur.

IMM/Unity koos ervoor het parkachtige karakter van het gebied minimaal te verstoren door het bouwvolume ten noorden van 3Oaks te positioneren. Hierdoor is ook de zicht- en bereikbaarheid van Drie Eikenstraat én bestaande parking P4 optimaal in balans. De gekozen inplanting respecteert de orthogonale stedenbouwkundige opzet van de campus. Daarnaast biedt deze positie een zekere discretie vanaf Drie Eikenstraat terwijl het weidse uitzicht over de omliggende groenzones voor zowel de staf als testpersonen maximaal wordt. Een parkachtige context.

Scheiden van stromen

De positie van het bouwvolume en de organisatie van het programma op het maaiveld laat toe om de verschillende logistieke stromen zo veel als mogelijk te scheiden. Voor testpersonen en logistiek verkeer wordt de hoofdontsluiting voorzien via een nieuwe aansluiting op de Drie Eikenstraat. Via deze route kan ook voetganger- en fietsverkeer Vaccinopolis bereiken. Voor personeel wordt aan de noordzijde een aansluiting op de bestaande parking P4 gerealiseerd voor zowel voetgangers, fietsers en auto’s.

Maximaal groen door compactheid

Het  bouwvolume neemt het volledige gevraagde programma op binnen de contouren van haar footprint. Inkomzone, publieke functies, fietsenstalling, parkings en logistieke ruimtes liggen op allen maaiveld. De compacte footprint leidt tot een efficiënte gebouwschil en reduceert de hoeveelheid benodigde verhardingen in het terrein. Natuur, waterbuffering en infiltratie kunnen maximaal behouden blijven. Net zoals het parkachtige karakter. Een aantal nieuwe wadi’s functioneert als aantrekkelijke waterspiegels met gelegenheid tot pauzeren en lunchen.


Strategisch stapelen: van druk naar rustig

Vaccinopolis wordt uitgebouwd als een unieke, academische fase één CHIM-proefeenheid voor het testen van nieuwe vaccins. Hierbij vormen de klinische studie eenheid (‘Clinical Trial Unit’, CTU) en het laboratorium de twee sleutelfuncties, aangevuld met de nodige logistieke, operationele en administratieve functies. Het ontwerp organiseert het programma in verticale zin van publiek naar privaat. Van relatief druk naar rustig.

Op maaiveld bevinden zich, zichtbaar vanaf de Drie Eikenstraat, de inkom en publieke vergaderfuncties aan de oostzijde van het gebouw. De westzijde bevat een gesloten volume met alle logistieke functies, technische ruimte voor het BSL3-laboratorium, trafo en de aansluitingen voor gassen, elektra, etc. Tussen beiden zones bevinden zich de parkings voor auto’s en fietsen. De eerste verdieping huisvest zowel de kantoren voor de staf als de BSL2- en BSL3-laboratoria. Op de tweede verdieping bevinden zich de CTU deel 2 (kamers) en een gedeelte van de CTU deel 1 (dagverblijf). De derde verdieping biedt tot slot ruimte voor de huiskamers en dakterras van de CTU deel 1. Anderzijds bevinden zich hier een groot gedeelte van de luchtbehandelingsinstallaties, noodstroom en de warmtepompen. Op het dak bevinden zich behoudens afblaas, zonnepanelen en sedum-dak, geen functies of installaties.

Een slim skelet

Het ontwerp voor Vaccinopolis gaat uit van een rechthoekig bouwvolume om maximaal ruimtes met daglicht te realiseren voor de werk- en verblijfsruimtes. De structuur wordt opgebouwd uit stramienen van 3,60m, ingegeven door de maatvoering van de slaapkamers. In de donkere zone van het gebouw worden aan oost- en westzijde telkens een trap-en liftkern voorzien. De westelijke kern wordt gebruikt voor al het personenverkeer (in en uit). De oostelijke kern voor alle goederenstromen (in en uit). Scheiding van stromen zit hiermee in het DNA van Vaccinopolis. Rondom deze kernen kunnen zich de gangstructuren ontwikkelen. Hierdoor ontstaat veel ruimte aan de gevel voor primaire werk- en verblijfsruimtes. In de ‘buik’ van het gebouw worden ondersteunende ruimtes zoals opslag, archief, etc. ondergebracht.

De draagstructuur van Vaccinopolis wordt opgetrokken in het gepatenteerde en door IMM/Unity in eigen beheer geproduceerde C-fast bouwsysteem. Slanke prefab kolommen en voorgespannen vloerplaten worden snel en efficiënt gestapeld zonder doorhangende balken. Dit biedt zowel hoge bouwsnelheid, flexibele indeelbaarheid als hoge installatie-vrijheid boven de plafonds

Naadloos in het landschap

Het  gevelconcept voor Vaccinopolis vertrekt van de ambitie van een compact en helder volume op het noordelijke deel van het bouwperceel. De intentie van de architectuurtaal is hightech aan de ene kant maar bescheiden en soms geheel afwezig aan de andere kant.

Het ontwerp vertrekt van een compact en efficiënt balkvormig volume. Op maaiveld wordt een insnijding gemaakt om zonder kelder ruimte te bieden aan het parkeerprogramma. Vervolgens wordt de inkom iets terug gedrongen om zo een gastvrij droge ontvangst mogelijk te maken. Vanaf de eerste verdieping wordt een spiegelende bekleding aangebracht zodat het volume op gaat in zijn omgeving. Tot slot kragen de vensters van de kamers uit om zo zowel zonnewering als privacy te genereren.

De voorgestelde materialisering is zowel uitgesproken als bescheiden. De spiegelende bekleding vanaf de eerste verdieping geeft het gebouw zowel een zekere introvertheid als een hightech uitstraling. Op een verfijnde manier aandacht vragen zonder schreeuwerig te zijn. De plint van het gebouw krijgt een donkere kleurstelling om het gebouw hiermee vrijer in het landschap te laten staan.

Sfeer en materialisering

Vaccinopolis wordt een gebouw waar onderzoekers, laboranten, proefpersonen en externe partners gedurende korte of langere tijd zullen werken en verblijven. De werkomgeving dient een plek te zijn voor kennisdeling. Een plek waar zowel in groep als individueel efficiënt gewerkt kan worden. Een plek waar partners op representatieve wijze ontvangen kunnen worden. Het voorgestelde materialenpallet biedt een zachte sfeer die contrasteert met de hightech uitstraling van het exterieur.

De laboratoria enerzijds en alle verblijfsruimtes van de deelnemers anderzijds moeten voldoen aan strenge eisen inzake reinigbaarheid. De hiervoor benodigde hardere materialen worden gekozen in een zacht roze en grijs kleurenpallet. Door middel van bewuste keuzes in de zachte materialen en losse inrichting ontstaat een aangename sfeer. De opstelling van de meubels biedt privacy aan de testpersoon en het royale venster is een aangename rustplek in de kamer.