'Dat hedendaagse gebouwen zonder zonwering of koeling kunnen, is een misvatting'

Alle gebouwen ontwerpen met een hittegolf als uitgangspunt is een stapje te ver, maar zomercomfort moet wel een volwaardige ontwerpparameter worden. Een gebouw met verwarming is voor iedereen vanzelfsprekend, maar het plaatsen van zonwering of koeling wordt nog steeds en vaak onterecht als overbodige luxe beschouwd. Om deze gedachte bij te sturen moeten enkele hardnekkige misvattingen uit de wereld geholpen worden.

 

'Vroeger was er geen koeling of zonwering nodig?'

Vroeger werd er anders gebouwd; met minder isolatie, massievere materialen, minder beglazing en weinig tot geen aandacht voor luchtdichtheid. De uitdaging lag toen vooral in het behalen van een aangename binnentemperatuur in de koude wintermaanden. Door steeds strengere EPB-eisen en moderne bouwstijlen met grote raampartijen verschuift het energieprestatievraagstuk van de winter naar de zomer. Veel maatregelen om de koude in de winter buiten te houden, zullen de warmte in de zomer ook binnenhouden.

De uitdaging bestaat er nu in om de zon op de juiste momenten te weren. Een goede inplanting van de ramen met een bijpassende zonweringstrategie leveren hier een belangrijke bijdrage aan. Het benutten van passieve koeling zoals nachtventilatie kan voor bepaalde gebouwen voldoende comfort genereren, maar niet altijd. In dat geval is er actieve koeling nodig, waarover de volgende misvatting bestaat:
 

'Koeling is not done?'

Dat actieve koeling in de taboesfeer zit, is vooral te wijten aan de energieverslindende airco’s die “te koude en ongezonde lucht” rondblazen en tegenwoordig niet meer toegepast worden (tenzij als noodoplossing achteraf in slecht ontworpen gebouwen). MACOBO-STABO bekijkt eerst of koeling kan vermeden worden. Als dit niet mogelijk is, valt de keuze op een performante koelinstallatie en efficiënte afgiftesystemen waardoor de koeling wel energiezuinig en comfortabel is. Zo kan een actief gekoeld gebouw volledig CO2-neutraal en/of (bijna)energieneutraal met een aangenaam comfort worden ontworpen.
 

'Zonwering is duur?'

Zonwering wordt net zoals actieve koeling als “duur” ervaren. Het helpt uiteraard niet dat beide in de taboesfeer zitten, waardoor deze maatregelen vaak als eerste worden geschrapt. Onbekend is vaak ook onbemind. MACOBO-STABO pleit ervoor om zonwering niet te zien als een kost, maar als een investering in het welbehagen van de werknemers, leerlingen of bewoners. Een investering die niet op de klassieke manier terugverdiend zal worden, maar zal zorgen voor een hogere productiviteit, betere schoolresultaten en een hogere slaapkwaliteit.

Achteraf zonwering of airco plaatsen is veel duurder. Een simpele, maar weliswaar drastische suggestie van Verozo (beroepsvereniging van zonwering en dus niet geheel onafhankelijk) naar de overheden is om zonwering te verplichten. Zonwering verplichten is voor MACOBO-STABO wel een stap te ver, gezien er ruimte moeten blijven voor innovatie. Een mogelijk betere suggestie is het promoten van integraal ontwerpen. MACOBO-STABO heeft de nodige know-how in huis om samen met het bouwteam slimme keuzes te ‘engineeren’ op basis van objectieve en onderbouwde studies, reeds vanaf conceptfase. 

 

'Integraal ontwerpen is essentieel bij hedendaagse gebouwen!'

Door vanaf de eerste schetsen rekening te houden met het risico op oververhitting, kunnen de oplossingen hiervoor perfect geïntegreerd worden in het ontwerp. Architectuur en technieken kunnen zo op elkaar afgestemd worden zonder de vrijheden van de architect te beknotten of de betaalbaarheid in gevaar te brengen. Een dynamische simulatie is de tool bij uitstek om hierbij te helpen. Met deze studie kan MACOBO-STABO de mogelijke pijnpunten in het ontwerp objectief blootleggen: “Waar zal de temperatuur te hoog oplopen?” & “Welke ramen hebben zonwering nodig (of net niet)?” & “Is er ergens koeling nodig?”. Door deze vragen in een vroeg stadium op te sporen en te beantwoorden, wordt het mogelijk om het ontwerp te optimaliseren.
 
De titel van dit artikel is maar een teaser om de discussie over zomercomfort op te starten. Ook zonder verplichtingen zou er een voldoende enthousiasme moeten zijn voor meer expertise en studiewerk inzake zomercomfort. Een goed ontworpen, hedendaags gebouw kan, door de lage warmte- en koellasten, efficiënt geklimatiseerd worden. Dit kan dan via lagetemperatuur verwarming en passieve of hoge temperatuur koeling systemen, ideaal in combinatie met geothermie en warmtepomptechnologie. Dit is de Trias Energetica in zijn zuiverste vorm, wie kan daar tegen zijn?