De Leeuwerik: circulaire totaalrenovatie met respect voor architecturale kwaliteiten (A2D | Vyvey & Partners)

Het gebouw dat de architectenbureaus onder handen namen, daterend uit de jaren 60, bevat 96 socialehuurappartementen boven een gemeenschappelijke sokkel die het gelijkvloers vormt. De architecten, die voor de nodige studies in het project een beroep deden op Studieburo De Klerck, transformeerden het met respect voor zijn architecturale kwaliteiten naar een gebouw dat voldoet aan de hedendaagse normen en voorziet in kwaliteitsvol en duurzaam wonen.

Onafhankelijke draagstructuur voor nieuwe terrassen

De architecten ontdubbelen in hun renovatieontwerp, zoals de brandreglementering voorschrijft, de circulatie- en brandtrappen en groeperen ze in twee centrale kernen buiten de gebouwschil. Door de bestaande trappen in het gebouw te verwijderen, kwam binnen het bestaande volume ruimte vrij voor een doordachte reorganisatie van de wooneenheden volgens de regels van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW).

Met een nieuwe draagstructuur onafhankelijk van het gebouw creëren de architecten grotere en meer lichtrijke terrassen mét wintertuin voor alle appartementen. De bestaande sokkel van het gebouw, die gemeenschappelijke functies herbergt, zoals een fietsenparking, wordt een beglaasde plint. De kopse gevels krijgen een nieuwe afwerking met gegolfde staalplaten, bekleding die wordt herhaald bij de nieuwe trappenkokers. De nieuwe draagstructuur bestaat uit witgeschilderde stalen kolommen en vloerplaten in architectonisch beton.

De architecten zetten in hun projectvoorstel hoog in op circulair bouwen. Zo is de draagstructuur voor de nieuwe terrassen dus onafhankelijk van het gebouw. Ze is niet alleen niet continu verbonden met het gebouw, maar die verbindingen zijn ook omkeerbaar. Ook de structuur zelf is demonteerbaar.

Omdat de binnenmuren van het gebouw niet meer voldoen aan actuele bouwnormen, voorziet het ontwerp in het volledig strippen van het gebouw tot op de betonnen structuur. De gemetselde buitenschil wordt wel zo goed als mogelijk behouden. Bij de ontmanteling zullen zo veel mogelijk materialen worden gerecupereerd voor hergebruik. De intentie is om de bestaande vloertegels op de gelijkvloerse verdieping en granitovloertegels in de trapzalen die verdwijnen, te hergebruiken in het project zelf en de bestaande traptreden in granito een nieuw leven te geven in een ander project.

Verschillende pistes voor nieuwe materialen

Het ontwerpteam stelde voor de nieuwe materialen die zullen worden toegepast ook verschillende circulaire pistes voor, die het resultaat zijn van een samenwerking met Natura Mater, gespecialiseerd in advies rond duurzame bouwmaterialen. De architecten benadrukken wel dat hun ontwerp een projectvoorstel betreft en die pistes dus nog verder zullen worden bestudeerd en besproken met de bouwheer. De volgende pistes liggen op tafel:

• kalkhennepisolatie op de bestaande draagvloeren met daarboven vloerverwarmingsbuizen in leemgebonden chape en daarboven linoleum – grotendeels gemaakt van lijnzaadolie;
• glasschuimgranulaat, gemaakt van gerecycleerde glazen flessen, als isolatie voor de vloeren op volle grond. Dat materiaal biedt niet alleen een perfecte isolatie, maar stabiliseert tegelijkertijd het bouwoppervlak en wordt gekenmerkt door goede drainagewaarden. Buiten willen de architecten gaan voor een afwerking in kleiklinkers, binnen net als op de verdiepingsvloeren voor leemgebonden chape op en rond de vloerverwarmingsbuizen met daarboven linoleum;
• hennepblokken voor de woningscheidende wanden en de muren in de appartementen. Die dragen niet enkel door hun materialisatie bij aan het circulaire karakter van het project: doordat de architecten geen enkele dragende wand toevoegen en hennepblokken slechts een gering gewicht hebben, kan het grondplan van de appartementen makkelijk worden aangepast zodat ze bijvoorbeeld rolstoeltoegankelijk worden.
• glasschuimgranulaat voor de platte daken;
• gerecycleerd aluminium schrijnwerk op de gelijkvloerse verdieping en houten schrijnwerk van gecertificeerd Europees naaldhout afgewerkt met een aluminium profiel op de woonverdiepingen.

A2D architecture 2 design en Architectenatelier Vyvey & Partners wonnen de ontwerpwedstrijd in juli. De grootschalige renovatiewerken gaan begin 2025 van start.