De natuurlei, van de steengroeve tot de nok

Een eeuw geleden werd de natuurlei nog in een vijftiental Waalse steengroeves geëxploiteerd. Dit gebeurde nog in galerijen, en net die kleinschaligheid zorgde ervoor dat de activiteit op termijn niet meer winstgevend was en langzaam uitstierf.

Toch heeft Wallonië de band met natuurlei niet verloochend, want 60 procent van de Belgische verkooppunten zijn Waals. De natuurlei wordt er gebruikt in renovaties van erfgoed, maar ook in nieuwbouwprojecten. Met drie collega’s, en onder de deskundige begeleiding van Erwan Galard, marketingverantwoordelijke bij Cupa Pizarras voor Frankrijk en de Benelux, zag ik met eigen ogen welke parcours de natuurlei aflegt, van de steengroeve tot het een afgewerkt product is.

Een exportproduct, nog voor lange tijd

Eén natuurlei op de drie wordt geproduceerd door Cupa Pizarras. Het bedrijf exporteert 98 procent van zijn geproduceerde stenen. Meer nog: twee op de drie in België geïmporteerde natuurleien komen uit de Spaanse steengroeves van Cupa Pizarras. Zo produceert Cupa Pizarras elk jaar 12.000.000 natuurleien die België als eindbestemming hebben.

We mochten de grootste van de 16 actieve steengroeves in Spanje bezoeken. Cupa Pizarras schat in dat deze groeves de komende 120 jaar nog voldoende voorraad bevatten. De steengroeves waarvan de uitbating beëindigd is worden hersteld via plantages. Dat is overigens een wettelijke verplichting.

Bergen verplaatsen

Op 1.300 meter hoogte scheen de Spaanse zon fel, maar toch steeg het kwik tot amper 3 graden toen we de steengroeve bezochten. Wat meteen opviel: de onwaarschijnlijke hoeveelheid stenen die men meermaals moet verplaatsen, vooraleer de machines verder kunnen gaan met de winning van de leisteen.

Eenmaal een klif blootgelegd is, boort een perforeertoestel een reeks van verticale gaten in de klif, om het werk van de diamantdraad te vergemakkelijken. Die snijdt letterlijk doorheen grote blokken (een fase die we niet konden zien vanwege de nachtvorst). Deze worden meteen per vrachtwagen naar de ateliers vervoerd. Tijdens het volledige winnings- en transformatieproces gebruikt men water om de steen op een constant temperatuur- en vochtigheidsniveau te houden. Het water wordt in gesloten kring gerecycleerd en gezuiverd, om verspilling tegen te gaan.

Handwerk

In de 22 transformatie-ateliers wordt de gewonnen leisteen getransformeerd. Hierbij vallen drie belangrijke fases te onderscheiden. Eerst worden de blokken in stukken gezaagd, dit resulteert in subblokken van verschillen formaten, afhankelijk van de afmetingen van de te produceren natuurlei.

Vervolgens verdelen de steenbewerkers elk blok in platen, waarbij elk werkstuk minutieus wordt behandeld. Dit was zonder twijfel de meest verbazingwekkende fase van het hele proces. De knowhow van deze vakmannen is uniek. Hun handwerk lijkt te dateren uit een ver vervlogen tijdperk. Cupa Pizarras, sinds 2016 onderdeel van de investeringsmaatschappij Carlyle, experimenteert sinds kort met het mechanisch klieven voor bepaalde modellen en diktes van de natuurlei. Niet alleen om tijd te winnen, maar ook omdat het steeds moeilijker wordt om geschikte meester-klovers aan te werven.

Tot slot worden de randen van elk stuk afgeschuind, zodat het water beter van de op het dak geplaatste leisteen afloopt.

Traceerbaarheid

Er bestaan talloze modellen van de leisteen, in functie van de verschillende markten. In Duitsland en het Groothertogdom Luxemburg zie je vooral het model ‘Schuppen’ op de daken liggen. Er bestaat zelfs een typisch Vlaams model, waarvan de bovenste hoeken zijn afgesneden.

Het stockagepark van Cupa Pizarras bevat 40.000 paletten, die over heel de wereld uitgevoerd worden. Erwan Galard: “Wij zijn de enige producenten in de sector die werken met een unieke barcode, zodat alle stenen getraceerd kunnen worden: zo weet je precies uit welke groeve de steen afkomstig is. Voor de eindklant is dat een belangrijk voordeel als er problemen opduiken. Het bewijst hoeveel belang we hechten aan de kwaliteit van onze producten.”

In een volgend artikel leest u meer over de voordelen van dit natuurlijk materiaal, en over enkele spraakmakende referentieprojecten van Cupa Pizarras in België.