De uitdaging om energiezuinige, innovatieve zwembaden te ontwerpen

Meer dan 20 jaar geleden ving het ontwerp voor de uitbreiding van het vakantiecentrum “Ol Fosse D’Outh” in Houffalize aan. Het project bestond uit een mix van vakantiestudio's en appartementen met alle comfort van thuis, Wi-Fi en recreatieve voorzieningen, zoals een tropisch zwembad en een volledig uitgerust wellnessgedeelte met sauna en fitness. 

Bij dergelijke ontwerpen wordt er gestart met de doelstelling om een positief gevoel van genot, tevredenheid en voldoening op te wekken bij de bezoeker/klant/gast. Boydens streeft naar optimale kwaliteits-, veiligheids- en comfortvoorzieningen om de gast een fijne tijd te bezorgen en tracht daarbij het energieverbruik zo laag mogelijk te houden om de energiekosten en de ecologische voetafdruk van het gebouw te beperken.

Duurzaamheid

In 2010 werd voor het zwembad van Kelmis uitgegaan van het gekende energieverbruikspatroon van een zwembadgebouw en zo gezocht naar de optimale mix van te implementeren duurzame technieken:

• Een WKK en zonnecollectoren dekken de warmtevraag voor de ruimte, het zwembadwater en de productie van sanitair warm water. Met een condenserende ketel worden de pieken opgevangen. De WKK dient eveneens om het basis elektrisch verbruik te dekken (pompen, ventilatoren, etc.).
• De luchtkwaliteit wordt gegarandeerd door een luchtgroep met performante energierecuperatie met geïntegreerde warmtepomp. Deze warmtepomp dient ter ontvochtiging van de zwembadlucht en bevordert daarbij de recuperatie van sluimerende energie uit de luchtstroom. 
• Door de intelligente regeling wordt alle duurzaam opgewekte energie adequaat toegewezen aan de verschillende warmtevragen met als resultaat een sterk geoptimaliseerd energieverbruik. 
• Het duurzame karakter van de installatie werd zelfs doorgetrokken tot het waterbehandelingscircuit, waarbij een systeem van ultra-filtratie en omgekeerde osmose het warme spoelwater tot 80% recupereert.

In datzelfde jaar realiseerde Boydens ook de verbouwing van openluchtzwembad in Oostduinkerke, waar de technische uitrusting uit twee delen bestaat: in het door Monument en Landschappen beschermde strandaccommodatiegebouw diende het sanitair, verwarming en elektriciteit volledig vernieuwd te worden. Door zijn specifieke ligging (op het Noordzeestrand) dienden alle materialen te voldoen aan een hoge kwaliteit en zeewaardigheid. Tevens werd het gebouw voorzien van een modern communicatienetwerk toegangscontrole en een volledig vernieuwde hvac installatie. 

Het tweede gedeelte omvat de volledige technische uitrusting van het openlucht vijfentwintig meter bad. Het peuter- en kleuterbad met geïntegreerde waterspeelplaats en glijbaan werd op een afzonderlijke zuiveringsinstallatie geplaatst. De zwembadtechnieken omvatten het aansturen, filteren en automatiseren van het zwem- en spoelwater. De installatie werd zelfs ontworpen om op zeewater te functioneren. Het zeewater wordt via ondergrondse leidingen aangevoerd tot in de technische ruimte.

Verlichting

Naast de de domeinen verwarming, sanitair, ventilatie, koeling, … is verlichting een niet te onderschatten factor. Het type en kwaliteit ervan beïnvloeden niet alleen de beleving van de gebruikers maar volgens onderzoek ook de prestaties van atleten. 

Dit was eveneens van belang voor de uitbreiding van het bestaande zwembad Wezenberg te Antwerpen in 2013 in kader van ‘Road 2 Rio’. Om topatleten klaar te stomen voor de olympische spelen van 2016 werd dit nieuwe topsportbad gebouwd. Gezien de doelstelling, werd een zeer strakke timing vooropgesteld waarbij het volledige bad in één jaar diende gebouwd te worden. Het zwembad werd voorzien van asymmetrische verlichtingsarmaturen waardoor deze boven de kade konden worden opgesteld en onderhoud een stuk eenvoudiger is.

Een kwalitatief verlichtingssysteem voor sportinfrastructuur bestaat uit toereikende helderheid, een gepaste lichtsterkte, een gelijkmatige lichtverdeling en een afdoende verblindingscontrole voor de activiteiten in kwestie. In faciliteiten zoals zwembaden is kunstlicht essentieel voor het handhaven van veilige zwemcondities.

Daarnaast bestond de uitbreiding uit een bad van 50 x 16 meter met in de kuip diverse patrijspoorten. Aan de hand hiervan werden er camera’s opgesteld om de zwemprestaties van de atleten te optimaliseren. Net zoals boven, naast en achter de startblokken in de de zwembadruimte om zo een 3D beeld van het duikmoment te creëren voor de coaches. Die gaan hier dan weer mee aan de slag gaat, om de zwemtijden van de atleten scherper te stellen.

Waterbesparing en nieuwe technologische ontwikkelingen

De technologie staat echter niet stil, en de uitdagingen om energiezuinige, innovatieve zwembaden te ontwerpen bleven bestaan. Zo startte in 2015 de uitbreiding van het sportcomplex en nieuw zwembad  ‘De Pluimen’ in Diksmuide. De zwemhal bestaat uit een wedstrijdbad van 25 x 15m met 6 zwembanen met startblokken bruikbaar voor nationaal competitiezwemmen. Daarnaast is er een peuterplonsbad met ligzone voor de ouders, 2 whirlpools en een reuze glijbaan. Door het gebruik van lichteffecten en led-onderwaterverlichting is er een aangename sfeer in het complex. 

Vervolgens is er een instructiebad van 10m x 15 m dat kan gebruikt worden door diverse doelgroepen door de beweegbare bodem (van 0,5 tot 3,5m diepte). Dewelke in combinatie met zwembadafdekking bijdraagt tot het reduceren van de benodigde energie en vers water. Na sluitingstijd komen de bodems omhoog, waardoor het water via gleuven onder de bodem komt te staan. Daardoor is er minder warmteverlies en verdampt het water minder snel, wat een grote besparing oplevert.

Duurzame zwembadtechniek om de nood aan vers water en chloor te reduceren is verder opgenomen onder de vorm van zoutelektrolyse en een recuperatiesysteem voor het spoelwater. Door middel van omgekeerde osmose behandeling wordt 5.850.000 liter van het filterspoelwater afkomstig uit het zwembad gerecupereerd en is het beschikbaar om opnieuw te gebruiken.

De toiletten werden uitgerust met automatische urinoirspoeling, zelfsluitend kraanwerk en een regenwaterrecuperatiesysteem i.f.v. reduceren van kostbaar stadswater. Het is de bedoeling dat al het regenwater van zowel het terrein als van de gebouwen dat wordt opgevangen op de site zelf, wordt geïnfiltreerd of gebufferd en hergebruikt.

Heden en toekomst

Zwembad ‘De Pluimen’ wordt nog verwacht dit jaar te openen. Maar ondertussen werkt Boydens aan maar liefst 3 nieuwe zwembaden in Ronse, Oostende en Deurne. 

In Ronse worden de bestaande sportvelden en sporthal ’t Rosco in de groene rand van de stad uitgebreid met het zwembad en transformeert deze site van sporthal naar sportcomplex. Het nieuwe ‘zwembad’ wordt een transparant en energiezuinige nieuwbouw en opent zich naar de buitensportvelden en de Finse piste toe. 

Door het strategisch plaatsen van gevelopeningen, en het afwisselen tussen open en gesloten volumes, ontstaat een optimale daglichttoetreding, interne zichtbaarheid, contact met de buitenomgeving en de nodige privacy. De schil voldoet aan de hedendaagse normen en is akoestisch als thermisch geoptimaliseerd. 

In Oostende gaat het om een zwembadcomplex met 4 baden, sauna en buitengebeuren. Het zwemcomplex bevat een olympisch 50m bad met gedeeltelijk beweegbare bodem, een instructiebad van 25m met volledig beweegbare bodem tot 5m diepte en recreatiebaden voor peuters, kinderen en jongvolwassenen. Daarnaast is er een whirlpool en sauna geïntegreerd. 

Ook hier werd raampartijen op doordachte wijze ingeplant en zorgen daklichten voor een uitstekende daglichttoetreding, waar nodig werden deze uitgerust met zonwerende beglazing om oververhitting te vermijden. Opengaande raamdelen laten eindgebruikers toe hun eigen binnenklimaat nog te beïnvloeden. Waar de interne lasten dusdanig groot zijn is er in koeling voorzien op vraag van bouwheer. In het ontwerp is er ingezet op het toepassen van groendaken en groene beplanting als verlening van de groene omgeving van de golf. De realisatie is voorzien te openen in 2020. 

Een nog recentere opdracht is deze voor het recreatief zwemcomplex Ruggeveld in Deurne, dat zal bestaan uit een 25 meter sportbad met schoonspringinstallatie, recreatiebad inclusief wellnessfaciliteiten, glijbanen complex, buitenbad, fitnessruimten en een schaatsbaan! Naast het ontwerp en werfopvolging van de mechanische, elektrische en sanitaire installaties in coördinatie met zwembadtechnieken die nodig zijn voor de veilige, comfortabele en milieuvriendelijke werking van dit modern zwembadcomplex zal de consulting afdeling van Boydens duurzame adviezen aanleveren doorheen de diverse ontwerpstadia: haalbaarheidsstudie, EPB-verslaggeving, bouwknopen,…