De WDT-loodsen in Park Spoor Noord (Antwerpen)

In het Antwerpse Park Spoor Noord legt men momenteel de laatste hand aan de herbestemming van de WDT-loodsen. Het meest opvallende element van de hernieuwde loodsen is de diffuse Kalwall-dak- en gevelbekleding op de nieuwbouwsporthal. Architect Carl Verdickt van Verdickt & Verdickt Architecten en Joël Hermans van aannemer Hermans gaven ons meer uitleg bij dit mooie project. VK Engineering stond in voor de technieken  

De tijd dat Antwerpen Dam samen met de naburige Seefhoek als een te mijden kwartier van een grootstad in volle bloei werd beschouwd, is definitief voorbij. De vroegere socio-economische stigmatisering waaronder men als inwoner van de wijk gebukt ging, zette de stad Antwerpen ertoe aan om dit 'niemandsland' grondig te vernieuwen. Het gezellige Park Spoor Noord is het speerpunt van deze stedenbouwkundige transformatie. Het park vervult al enige tijd de functie die men het toedicht, namelijk die van een sociale trekpleister waar men de benauwde drukte van de stad even kan ontlopen. Momenteel is men er bezig met de afwerking van het pièce de résistance, de WDT-loodsen. Dit zijn oude treinherstellingsloodsen die werden omgebouwd tot een groot complex met kantoren, een evenementenzaal, horecafaciliteiten en een buurtsporthal. Ook werd er een grote nieuwbouwsporthal toegevoegd die met z'n speciale Kalwall-gevel goed is voor een Europese primeur. Architect Carl Verdickt van Verdickt & Verdickt Architecten en Joël Hermans van de firma Hermans, die samen met Cordeel aannemer waren en Kalwall verdelen in België, gaven ons meer uitleg bij dit mooie project.  

Verdickt & Verdickt Architecten kreeg de opdracht in 2007 toegewezen na een Open Oproep. Het moest in de finaleronde als lokaal architectenbureau opboksen tegen twee grotere internationale spelers, maar haalde het dankzij z'n hoogst duurzaam en vernieuwend concept. Ze zijn uitgegaan van de inherente kwaliteiten van het erfgoed en zijn erin geslaagd om een coherente gebouwencluster te bekomen zonder te raken aan de originele vormgeving van de loodsen.

“Eigenlijk was er aanvankelijk sprake van een zekere dualiteit,” vertelt Carl Verdickt, die het ontwerp grotendeels voor zijn rekening nam. “Enerzijds eiste het masterplan dat de vijf resterende spoorgebouwen erg visueel moesten blijven als herinnering aan het verleden, maar tegelijkertijd wilde men ook een nieuwbouwsporthal en meende men dat afbraak van de laatste vier traveeën van de WDT-loodsen een must was. Ik denk dat wij erg goed hebben ingespeeld op de contradictie in de projectdefinitie.”
De typische puntgevels vormen een herkenbare mantel, terwijl men ook aan de binnenkant slechts een minimum aan ingrepen uitvoerde. “Het komt er bij projecten als dit op aan om zo gericht mogelijk te werken,” aldus Verdickt. “Je moet meer niet dan wel doen. Minder is haast altijd meer.”

De imposante evenementenhal is de perfecte architecturale vertaling van deze stelling. Ze werd enkel lucht- en waterdicht gemaakt, de typische draagstructuren werden behouden en uitgespeeld als een vormelijke troef. “De enige echte nieuwigheid is de binnenstraat die als een slagader langs de constructie loopt en alle compartimenten met elkaar verbindt. Ze is dan ook een beetje losgetrokken van de constructie.” 

Het valt vooral in deze binnenstraat op hoe zuinig men te werk is gegaan. De WDT-loodsen zijn een schoolvoorbeeld van hoe men met beperkte middelen toch een meerwaarde kan creëren. Carl Verdickt noemt de afwerking 'rechttoe rechtaan', met specifieke ingrepen die eigen nuances leggen: “Een voorbeeld hiervan zijn de boombladeren op het plafond die we als het ware 'ingebetonneerd' hebben, als verwijzing naar het natuurelement dat het park in de stad implementeert. Ook hebben we ervoor gekozen om simpele tl-armaturen te gebruiken die evenwel niet onderdoor hangen, maar ingepast zijn in uitsparingen in het ter plaatse gestorte betonnen plafond. Dit om toch enige verfijning na te streven. Een derde kleine nuance is de kleur van de structuren: de bestaande structuren werden zwart geverfd, terwijl de nieuwe structuren een witte kleur gekregen hebben. Tot slot hebben we aan de deuren geopteerd voor hard houten toegangsdeuren in de aluminium vliesgevels. Samen met de houten structuur van de nieuwbouwsporthal geven ze een warme uitstraling aan de ruwe, industriële architectuur. We hechten veel belang aan 'eerlijk materiaalgebruik': met een minimum aan materialen efficiënte en logische oplossingen trachten uit te werken.” 

Voorts zijn er enkele toevoegingen in zichtbeton (alle evacuatiekernen, een terras in de hoogte in de evenementenhal, een kleine tribune in de buurtsporthal, een circulatieruimte in de nieuwbouwsporthal) die complementair zijn met de bakstenen doos die het gebouw eigenlijk is. Aan de inkomzone werd er gekozen voor een uitsnijding: het nieuwbouwgedeelte, dat als een los geheel in de omliggende structuur geplaatst is, heeft een soort driehoekige uitkraging die het monotone rechthoekige patroon van de overige ruimtes enigszins doorbreekt. Ze creëert tegelijkertijd een naadloze overgang tussen het complex en het park. Eens gearriveerd in de nieuwbouwsporthal, loopt de binnenstraat omhoog richting een polyvalente ruimte en een danszaal op de eerste verdieping, gevechtssportzalen en een fitnessruimte op het tweede niveau en een zone voor de technieken net onder het dak.