De weg naar ‘De Gezonde Stad’

“Het klimaat verandert,” zet Luc Eeckhout zijn pleidooi voor toekomstbestendige steden in, “en ons leven verandert mee. Er is nog nooit zo veel CO2 in de lucht geweest en de PPM-klok die toont hoeveel CO2-partikels zich in de lucht bevinden, tikt genadeloos verder. We komen steeds dichter bij de absolute grens van 450.” Volgens hem lopen we een bijzondere marathon, want het klimaat zal blijven veranderen. Hij vergelijkt de problematiek met het verhaal van de haas en de schildpad. De haas wil snelle maatregelen nemen om alles vlug op te lossen, maar uiteindelijk wint de schildpad de race. “Ik denk dat we allemaal wat meer schildpad moeten worden, wat standvastiger, wat meer verder werken”, zegt Eeckhout.

“Na achthonderdduizend jaar verlaten we onze comfortzone”, gaat de architect verder. “Alles wat we weten en de systemen waar we op rekenen, veranderen. Ons gematigd klimaat bestaat al lang niet meer.” Het Vlaamse klimaat wordt steeds extremer en soms buitengewoon nat, droog en warm. Daarbovenop stijgt de zeespiegel. Eeckhout voorspelt dat Vlaanderen tegen 2100 een Zuid-Franse stad zal zijn en vreest dat we daar niet klaar voor zijn. “We leven in een vrij ongezond land en daar zijn we ons niet voldoende bewust van”, vertelt de architect. “Vlaanderen ligt in een enorm drukbezette zone waarin de klimaatverandering zich nog sneller voordoet en dat baart mij zorgen.”

De Natuurlijke Stad

“De oorlog tegen de natuur moet stoppen”, klinkt het eerste actiepunt van Luc Eeckhout. Volgens hem leven we in een constante oorlog met de natuur terwijl we net nood hebben aan die natuur. Dat vraagt om een mentaliteitsverandering. Ook zwarte oppervlakken, zoals asfalt en zwarte daken, mogen er volgens de architect niet meer bijkomen in de steden, want zwart trekt warmte aan. Daarom is het belangrijk dat we steden verzachten en groener maken door bijvoorbeeld de voegen tussen straatklinkers niet meer te cementeren, maar op te vullen met gras. Architecten moeten de verharding in een project in vraag stellen en goed afwegen of zoveel verharding wel nodig is.

Daarnaast roept hij op om toekomstbomen, die ook na de klimaatverandering zullen overleven, te planten en een biodiverse en kleurrijke boomspiegel te maken. Een voorbeeld is Bridget Joyce Square in Londen waar de regenval tijdens een storm verzameld wordt in een verlaagde regentuin en afgegeven wordt aan de bomen. Kortom zullen groene en blauwe aders veel meer moeten samenwerken in steden en ook natuurinclusieve gebouwen worden steeds belangrijker. Dat is niet enkel een verantwoordelijkheid van architecten, maar het is ook de verantwoordelijkheid van het stadsbestuur om ontwerpers te inspireren om in te zetten op groengevels en andere gevelbegroeiing.

Snelle veranderingen

Steden moeten er ook voor zorgen dat bewoners al hun dagelijkse behoeften in hun buurt kunnen vinden waardoor ze alles met de fiets of te voet kunnen doen. Daarbovenop moet ook afval hergebruikt worden. “Afval bestaat niet”, zegt Eeckhout. “Dat is gewoon een denkfout.” Het zogezegde afval en tweedehandsmaterialen kunnen hergebruikt worden en daaronder vallen ook bouwmaterialen. Daarmee begeeft de architect zich op het terrein van de circulaire principes en ook product-as-a-service is er daar een van. In dat geval kopen we geen producten meer, maar diensten. Dan betalen mensen dus voor licht in plaats van voor een lamp.

Architecten moeten ook op een andere manier beginnen ontwerpen, namelijk in functie van de snelle veranderingen. “Als we verandering blokkeren, blokkeren we het leven”, zegt de architect. Op die evoluties inspelen, zal essentieel zijn om een gezonde en regeneratieve stad te ontwerpen. Zo zouden mensen samen kunnen nadenken over hun steden, want volgens Eeckhout kunnen we geen veranderingen waarmaken zonder de bewoners zelf aan boord te krijgen.

Nieuwe visie op bouwen en wonen

Kortom hebben we een nieuwe visie op bouwen en wonen nodig. “Het is aan ons hoe we klimaatbestendigheid inlassen in ons denken”, zegt Eeckhout. Zijn actiepunten zijn simpel en je kan er vandaag al aan beginnen. Eindigen doet hij met een quote van William McDonough: “How much can we give for all that we can get?” We krijgen elke dag heel veel van de aarde, maar het is een vraag die de meeste mensen niet kunnen beantwoorden. Dus wat geven we terug?

Crowdfunding

Het webinar maakt deel uit van een crowdfundingcampagne voor de uitgave van het voorbeeldenboek ‘Stedenbouw kan ook zo: Toekomstbestendige stedenbouw en ruimtelijke planning’ door VIBE, Bond Beter Leefmilieu, KU Leuven, VRP, Samenhuizen en Abllo. Het boek verschijnt in het najaar van 2021 en is de opvolger van ‘Duurzame stedenbouw in woord en beeld’, een boek dat VIBE tien jaar geleden publiceerde. Met het nieuwe boek willen de organisaties onder andere ontwerpers en beleidsmakers inspireren om het verschil te maken, de groeiende afvalberg in te perken en aan een bruisende, gezonde stad te bouwen.