De Werve Hoef: een duurzame wijk in Wijnegem

Het terrein

De Werve Hoef ligt aan de rand van Wijnegem tussen de Merksemsebaan, de Houtlaan, het Albertkanaal, de Zandstraat en de Beukenlaan. De grond van ongeveer 11ha is al jaren eigendom van De Ideale Woning. In 2008 maakte Igean een eerste stedenbouwkundige studie. De site biedt plaats voor een driehonderd woningen. De eerste fase van dit plan is ondertussen gestart. De Ideale Woning bouwt er 62 appartementen en enkele handelsruimten.

Duurzame ambities

De gemeente Wijnegem en De Ideale Woning maakten gebruik van het project “Lerend Netwerk Duurzame Wijken” om het masterplan opnieuw te bekijken. Ze kozen resoluut voor de ontwikkeling van een duurzame wijk. “De aandacht voor duurzaamheid start van bij de eerste ontwikkelingsplannen en loopt verder in alle aspecten tot en met de uitrusting van de individuele woning. Dankzij de ondersteuning van VIBE vzw en het Lerend Netwerk stelden De Ideale Woning en de gemeente Wijnegem een ambitienota op voor de nieuwe wijk. De buurtbewoners konden ook hun steentje bijdragen”, onderlijnt Dirk de Kort, voorzitter van De Ideale Woning.

De ambitienota legt de lat hoog op het gebied van duurzaamheid:

• het streven naar een zo groot mogelijke CO2 neutraliteit.

• het maximaal beperken van de energievraag op de site.

• het maximaal aanwenden van hernieuwbare energiebronnen.

• de wijze waarop de energievraag en het energieaanbod op de site op elkaar zullen worden afgestemd en welke rol hernieuwbare energie hierin krijgt.

• duurzaam ecologisch verantwoord materiaalgebruik en aan- en afvoer van bouwmaterialen via het Albertkanaal.

• ecologisch goed functioneren van de site wat zich vertaalt in een goede organisatie van het afvalbeheer, de waterhuishouding, minimale verharding van oppervlakten of compensatie ervan.

Inrichting terrein

Ook voor de inrichting van het terrein mikken De Ideale Woning en de gemeente Wijnegem hoog. Zo komt er een mix aan woningen in een vernieuwende en stedelijke typologie gericht naar verschillende doel- en inkomensgroepen. Er is een integratie van buurtondersteunende functies en er zal een bruikbare groenstructuur met park en private ruimtes aanwezig zijn. De leesbare en kindvriendelijke openbare ruimte vult die de bestaande structuur van de omgevende wijk aan.

Duurzame woonvormen

Voor de woningen streven De Ideale Woning en de gemeente Wijnegem eveneens naar vernieuwing en innovatie. Er is ruimte voorzien voor duurzame woonvormen zoals bouwgroepen, co-housing, zorgwonen, collectieve gestapelde woonvormen, … Ook nieuwe vormen van beheer en ter beschikkingstelling dienen te worden onderzocht, zoals erfpacht, CLT, huur met aankoopoptie, … Daarnaast is er plaats voor inclusief wonen in samenwerking met de zorg- en welzijnssector. Een belangrijk aantal woningen zijn aangepaste woningen (voor rolstoelen), verspreid over het projectgebied. Buurteconomie is eveneens een essentieel onderdeel van duurzaamheid. Binnen de wijk kunnen er dan ook ruimtes voorzien worden voor andere functies dan wonen.

Het nieuwe masterplan

Via een open oproep van de Vlaamse Bouwmeester gingen De Ideale Woning en de gemeente Wijnegem op zoek naar een ontwerper voor het nieuwe masterplan. Het bureau Collectief Noord kwam als beste uit de ontwerpwedstrijd. 

De ontwerpers vertrekken vanuit het landschap om tot een duurzame ontwikkeling te komen. Hun basis is het typische akkerlandschap uit de streek. Ze zetten het landschap actief in als productielandschap, akkers, boomgaarden en weiden voor een CSA-boerderij. Deze stadslandbouw brengt de producent dichter bij de consument, de bewoners.

Ze behouden de belangrijke elementen in het landschap en tonen respect voor de historische waarde van het terrein. Ze clusteren de bewoning in woonstempels. Deze zijn vrij dichtbebouwd, maar hun beperkte schaal zorgt voor een echte buurtbeleving bij de bewoners en verankering in de omgeving. De auto verdwijnt uit het landschap; het openbaar domein is van de trage weggebruiker.

Het ontwerp gaat uit van integraal energiebeheer. De waterhuishouding en –zuivering worden volledig opgevangen op het eigen terrein. De slimme inplanting van de woonstempels beperkt de geluidsoverlast en de verharding.

Participatie van de buurtbewoners en de toekomstige bewoners zijn noodzakelijk voor het slagen van het project.