Delegatie Belgian Architects Declare legt 6 actiepunten op tafel bij bezoek aan kabinet Demir

Belgian Architects Declare, een initiatief van architectura.be, is een manifest dat ondertekend werd door maar liefst 377 Belgische architectenbureaus. Hiermee geven zij te kennen dat zij klimaatverandering en de tanende biodiversiteit als grootste problemen van onze tijd zien en dat zij daarin een belangrijke rol kunnen spelen. Het manifest was van oorsprong een Brits initiatief dat navolging kreeg in 17 andere landen. Architectura.be nam het initiatief om ook een Belgische versie op te starten. Met succes, want geen enkel van de 18 landen doet beter in relatie tot het bevolkingsaantal.

De architecten willen ook een signaal geven aan de overheid om via een doordachte wetgeving de problematiek efficiënt aan te pakken. Daarin kadert het bezoek bij het kabinet van Zuhal Demir. Volgende bureaus tekenden present bij het ministerie: OMGEVING (Sven Augusteyns), B-architecten (Sven Grooten en Stéphanie Collier), RE-ST (Dimitri Minten), a2o architecten (Bart Hoylaerts), CONIX RDBM Architects (Frederik Jacobs), boydens engineering (Wim Boydens), DENC!-STUDIO (Bart Cobbaert), eld (Ilka Broeckaert en Filip Declerq), BLIEBERG (Kris Blykers) en META architectuurbureau (Niklaas Deboutte). Architectura.be zelf werd vertegenwoordigd door zaakvoerder Rik Neven.

Tijdens de bijeenkomst lichtte Rik Neven het initiatief en het pamflet in het kort toe en vervolgens brachten zes architecten één concreet actiepunt naar voren. Dat waren Bart Hoylaerts van a2o-architecten, Sven Grooten van B-architecten, Kris Blykers van BLIEBERG, Frederik Jacobs van CONIX RDBM Architects, Sven Augusteyns van OMGEVING en Dimitri Minten van RE-ST. Hieronder een opsomming van die punten, telkens mét reactie van het kabinet.
 

1. a2o-architecten: maatschappelijk ondernemerschap als essentieel onderdeel van de taak van de architect

Architecten moeten erkend worden als onafhankelijke experten die de uitgeschreven opdrachten van opdrachtgevers kritisch in vraag kunnen stellen en deze kunnen bijsturen met het oog op duurzaamheid. Hierbij is maatschappelijk ondernemerschap van groot belang: jonge ontwerpers moeten zowel tijdens hun opleiding als gedurende hun stage in dialoog leren gaan over duurzaamheid met opdrachtgevers. Een duidelijke wetgeving die een principiële houding aanneemt ten opzichte van duurzaamheid is daarbij cruciaal.

Reactie kabinet: "Het is de bedoeling om hier met het klimaatplan werk van te maken. Door in overheidsopdrachten bijvoorbeeld meer nadruk te leggen op duurzaamheid, geven we het goede voorbeeld aan private opdrachtgevers die duurzaamheid nog niet hoog in het vaandel dragen."

2. B-architecten: meer aandacht voor (on)bebouwde ruimte in het onderwijs

Kennis en inzichten over bebouwde en onbebouwde ruimte moeten in alle vormen van het onderwijs – van kleuterschool tot hogeschool en universiteit – meegegeven worden. Als mensen die ruimte van jongs af aan leren begrijpen, zal een duurzame mentaliteit onder de bevolking ontstaan waardoor iedereen zijn verantwoordelijkheid voor het klimaat wel zal moeten nemen. De regering zou hiervoor basiscompetenties moeten ontwikkelen. Voorts moet er meer focus gelegd worden op klimaat en duurzaamheid en minder op het bouwen binnen architectuuropleidingen. Vakken zoals circulariteit en bio-ecologisch materiaalgebruik moeten daarvoor in het basiscurriculum worden opgenomen.

Reactie kabinet: "Wij erkennen dat de uitdagingen rond klimaat erg groot zijn. Daarom willen we van klimaat een transversaal thema maken binnen de Vlaamse regering. Alle departementen zullen op het gebied van klimaat samenwerken. Ook het departement Onderwijs en Vorming zal hierbij zijn zegje mogen doen."  

3. BLIEBERG: meer geld voor Open Call Vlaanderen en een duidelijk criterium rond circulariteit bij openbare aanbestedingen

In navolging van de immense populariteit van circulair bouwen, moet er meer geld komen voor de Open Call van Vlaanderen Circulair. Zo kunnen meer innovatieve en waardevolle circulaire projecten financiële steun krijgen. Ook moet er snel werk gemaakt worden van een criterium of een aantal criteria waarbij circulariteit in openbare aanbestedingen omschreven wordt en waarop ingediende projecten beoordeeld kunnen worden. Zo’n criterium, hoe klein ook, kan heel wat aannemers, ontwerpers en fabrikanten aanzetten om circulair te gaan werken.

Reactie kabinet: "Het departement Omgeving herdenkt momenteel het subsidiesysteem voor ruimte in het kader van het instrumentendecreet. Ons kabinet heeft ook interesse om de criteria voor circulariteit toe te voegen aan de openbare aanbestedingen. We benadrukken echter dat het departement samen met OVAM al langer inzet op circulair bouwen en dat in de toekomst nog meer zal doen. Vorig jaar lanceerden we samen bijvoorbeeld de Green Deal Circulair Bouwen waarbij verschillende organisaties samenwerkten om circulair bouwen op de kaart te zetten in Vlaanderen."

4. CONIX RDBM architects: puntensysteem voor groen- en natuurinclusief bouwen naar het voorbeeld van Den Haag

De fauna en flora in onze Vlaamse steden moeten beheerd worden. Dat kan door groen- en natuurinclusief te bouwen. Met een puntensysteem voor bouwprojecten zoals in het Nederlandse Den Haag zullen ontwikkelaars en architecten op een eenvoudige manier verplicht worden om groen en natuur in de directe omgeving te bevorderen. Omdat groen- en natuurinclusief bouwen geen eenduidig gegeven is en moeilijk in een wet te vangen is, moet er een lijst opgesteld worden met maatregelen waaruit de projectontwikkelaar kan kiezen. Hoe groter de mogelijkheden voor groen- en natuurinclusief bouwen, hoe meer maatregelen er uit de lijst opgenomen moeten worden.

Reactie kabinet: "Groendaken in grote steden als Antwerpen en Gent zijn al verplicht, maar daar worden aak afwijkingen op aangevraagd. Het is dan ook nodig om de kennis van de klanten omtrent groen- en natuurinclusief bouwen bij te schaven alvorens het voorgestelde puntensysteem in te voeren."

5. OMGEVING: de klimaatimpact in de milieueffectenrapportage becijferen

In Vlaanderen ontbreekt een kader om de klimaatimpact van nieuwe stedenbouwkundige projecten te meten binnen de milieueffectenrapportage. Experten hebben enkel een handleiding en moeten dit kader naargelang hun discipline zelf bedenken. In de nieuwe MER-procedure zou zowel de beoordeling van klimaatmitigatie als klimaatadaptatie opgenomen moeten worden. De maatregelen die daaruit voortkomen kunnen het project verbeteren en aanpassen aan de klimaatdoelstellingen.

Reactie kabinet: "Dat is een goede vaststelling. Wij raden jullie (OMGEVING, red.) aan om contact op te nemen met VMx vzw, de beroepsvereniging voor milieuprofessionals waartoe ook MER-deskundigen behoren. Die organisatie heeft veel meer contacten dan de MER-cel van het departement Omgeving. Met de kennis van het architectenbureau kan VMx vzw geleidelijk aan de gevraagde veranderingen aanbrengen in de MER-procedure."

6. RE-ST architecten: ruimteneutraal bouwen door middel van een bouwcompensatie

Ruimteneutraal bouwen door een bouwcompensatie in te voeren is de oplossing voor de steeds schaarser wordende ruimte in Vlaanderen. Mensen die nog kubieke meters bouwvolume willen toevoegen, zullen deze meters ergens anders moeten wegnemen. Dat kan door zelf een gebouw af te breken of te vervangen of een bedrag te storten volgens een vooraf bepaalde bouwcompensatiefactor. Met dat geld kan de Vlaamse Overheid een opruimbonus, onthardingspremie of subsidies voor ruimtelijke optimalisatiestudies invoeren of bestemmingswijzigingen financieren.

Reactie kabinet: "Zolang er een overaanbod is, zal de voorgestelde maatregel niet worden ingevoerd. Wij benadrukken dat we eerst een schaarste moeten creëren door een aantal hectaren grond te schrappen. Als we de maatregel voor dat moment tóch invoeren, werken we de verhoging van het ruimtelijk rendement tegen. Wij willen graag de multifunctionaliteit van gebouwen mogelijk maken door de regelgeving aan te passen. Het toepassen van die multifunctionaliteit in openbare aanbestedingen zou een stap in de goede richting zijn."

Het is nog altijd mogelijk om het manifest te ondertekenen als je dat nog niet gedaan hebt. Surf hiervoor naar be.architectsceclare.com.

Vanaf volgende week zullen we telkens één actiepunt als uitgebreide column in onze nieuwsbrief opnemen.