Demer maakt opmerkelijke comeback in stadscentrum van Diest

Diest heeft een rijke historie die onlosmakelijk verbonden is met het reilen en zeilen op en rond de Demer. Toch werd de rivier goed 55 jaar geleden omgeleid omdat ze eerder een last dan een deugd geworden was. Verharden was toen al in de mode, en dus werd de oude bedding opgevuld met zand en overkapt met straten en parkings. Gaandeweg kreeg men echter spijt van deze jammerlijke beslissing, zeker toen de historische pracht van de charmante binnenstad overwoekerd werd door auto’s en grijze parkeerpleinen. De roep om de restauratie van de oude Demer-bedding werd doorheen de jaren steeds sterker, en in 2007 kreeg het project eindelijk groen licht. De Demer zou in ere hersteld worden aan de hand van enkele welgemikte infrastructuuringrepen.

Oplossing voor wateroverlast

Acht jaar later nadert dit ambitieuze project zijn voltooiing. Onder het goedkeurend oog van het stadsbestuur en de VMM vinden er sinds midden 2012 op verschillende plekken in het stadscentrum ingrijpende werkzaamheden plaats. Beetje bij beetje wordt de oude rivierbedding opnieuw zichtbaar. De Demer loopt voortaan niet enkel rond, maar ook door de binnenstad, waardoor de rivier meer ruimte krijgt. “Dit komt de regenwaterhuishouding in het centrum ten goede”, aldus Ivo Terrens (VMM). “De Demer werd een halve eeuw geleden dan wel rond de stad geleid, maar een alternatief voor de opvang van regenwater was niet voorzien. Dat kwam Diest duur te staan. Na de zware overstromingen tussen 1995 en 2000 hebben we samengezeten met het stadsbestuur en werd de mogelijke openlegging van de Demer voor het eerst besproken. De kans op wateroverlast zal nu danig verkleinen, want het regenwater in het centrum heeft nu eindelijk opnieuw een uitweg. Het waterpeil in de rivier wordt geregeld aan de hand van in- en uitlaatschuiven aan beide zijden van de stad.”

Nieuw elan

De betere opvang van regenwater is uiteraard niet de enige reden voor de restitutie van de Demer. Aangezien ook de (verpauperde) omgeving rond de rivier wordt opgewaardeerd, krijgt de stad een nieuw elan. “Langs het water is er plaats voor wandel-, fiets- en vlonderpaden, groen, zitgelegenheid, …”, licht tweede schepen Geert Cluckers toe. “De oevers worden heringericht, er komen nieuwe bomen, planten en struiken en op sommige plekken hebben we de oorspronkelijke kaaimuren en oeververstevigingen gerestaureerd. Van een ‘open riool’ is geen sprake meer, want we laten enkel nog grond- en regenwater toe. De revival van de Demer zal allicht ook een economische return genereren door nieuwe inwoners en toeristen aan te trekken. En daarnaast heeft het project een aanzienlijke historische waarde. De archeologische vondsten zijn immers niet min: fundamenten van Het Steen (de toren van de eerste stadsomwalling), eeuwenoude sluizen, bruggen, watermolens, kaaimuren en een scheepvaartcomplex die teruggaan tot de periode tussen de dertiende en de zeventiende eeuw, toen Diest floreerde als een belangrijk handelscentrum op de route van Brugge naar Keulen. Dankzij de openlegging van de Demer komt de geschiedenis op sommige plekken terug tot leven. De paardentrap aan de aanlegkade vlakbij het stadhuis, die het mogelijk maakte om met paard en kar af te dalen tot aan de waterkant, wordt geïntegreerd in de kade van de nieuwe Demer, als schakel met het vlonderpad.”

Schot in de roos

Dat water een sterke aantrekkingskracht uitoefent en ook in moderne tijden een enorme meerwaarde kan betekenen voor stads- en dorpskernen, zagen we eerder al in Mechelen en Leuven. Ook het Demer-project in Diest lijkt een schot in de roos. Rond de waterloop verrijzen nieuwe woon- en groenzones die het verval van de voorbije decennia snel zullen doen vergeten. Diest hoopt de komende jaren te kunnen uitgroeien tot een jonge, levendige stad-aan-het-water en wil zijn historische gebouwen en monumenten prominenter in beeld brengen. Of zoals burgemeester Jan Laurys het onlangs op het Congres Publieke Ruimte verwoordde: “Het Demer-project geeft onze stad opnieuw een ziel”.

Inmiddels zijn de eerste twee fases van de werken afgerond (Ezeldijk-site en het traject Schaffensestraat-Demerstraat) en worden fase 3 (het traject Demerstraat-Kaai) en fase 4 (herinrichting Kaai en bedding tot Zichemsepoort) simultaan uitgevoerd. “Door beide fasen samen aan te pakken, kunnen we de hinder maximaal beperken zonder het project in zijn geheel te laten aanslepen”, geeft Ivo Terrens aan. “De nieuwe oevers worden op verschillende manieren aangelegd: betonnen U-bakken op de dichtbebouwde of krappe locaties, schuine oevers die opgaan in een natuurlijk talud op de meer open plekken en waar mogelijk zelfs ‘natuurlijke’, trapeziumvormige beddingen. Het openleggen van de Demer heeft heel wat voeten in de aarde, maar het project getuigt van enorm veel lef. Het schrappen van parkeergelegenheid en binnenstedelijke herinrichting zijn gevoelige punten, maar toch heeft het stadsbestuur doorgezet. Een staaltje toekomstgericht denken waar Diest enorm veel deugd van zal hebben!”