Design from & for reuse

Vlaanderen circulair is bedoeld als knooppunt en inspiratiebron voor de circulaire economie in Vlaanderen; hoe definiëren jullie die circulaire economie?

"We willen de levensduur van gebouwen verlengen, beter onderhoud en gebruik promoveren, hergebruik en hoogwaardige recyclage stimuleren via nieuwe businessmodellen. We zien heel veel interesse rond het energieverhaal binnen het gebouw, waardoor nieuwbouw en verbouwingen in een versneld tempo plaatsvinden. Onze bezorgdheid is dan: wat gebeurt er met die materialen? Je hoort vaak oneliners zoals “In Vlaanderen recycleren we 90% van ons bouwvolume.” Maar vaak is dat downcycling: we slopen alles en gebruiken bijvoorbeeld gerecycleerd beton in funderingen van wegen – dit is dan één keer gerecycleerd en dan is het ook gedaan. De waarde van een component is verloren gegaan. Een groot aandeel van de milieu-impact van bouwmaterialen is afkomstig van de productie van de component. Alle energie gestoken in het vervaardigen van een baksteen bijvoorbeeld is verloren als we die recycleren zoals we dat vandaag doen. Wij willen dat een baksteen een baksteen kan blijven, zodat we die hoogwaardig terug kunnen inzetten. Vlaanderen heeft altijd een koploperpositie ingenomen binnen Europa wat recycleren betreft, maar nu moeten we durven een veel ambitieuzere stap zetten. OVAM publiceerde hiervoor 24 richtlijnen voor veranderingsgericht ontwerpen."

Jullie ontwikkelen TOTEM, een levenscyclusanalyse tool. Hoe integreren we hergebruik van materialen over meerdere levenscycli van verschillende gebouwen?

"We volgen de discussies rond de EN15804 en PEF normen: daarin is een “module D” voorzien om het potentieel van hergebruik, recycleren en energierecuperatie te kwantificeren, maar dat is niet evident. We willen op korte termijn samengestelde elementen met reversibele verbindingen aanduiden in de tool om gebruikers te doen inzien dat een analyse over één levenscyclus niet genoeg is. Binnen een renovatie kan je vandaag in de tool aanduiden dat bepaalde materialen in situ hergebruikt worden zodat het hele voortraject van ontginning, productie en transport naar de site niet wordt meegerekend. Op die manier kunnen we hergebruik stimuleren. De bedoeling is om in de nieuwe iteratie van de tool niet alleen deze “design from reuse” te promoveren, maar ook “design for reuse”. TOTEM wordt over heel België gebruikt en is gelinkt met het federaal productbeleid rond EPDs (nvdr. Environmental Product Declarations). Als je in België als bouwmateriaalfabrikant communiceert dat je bijvoorbeeld 30% minder CO₂ uitstoot dan concurrenten, moet je een EPD van je product in de nationale databank publiceren. Samen met VITO en KULeuven, hebben we ook op Europees niveau aangegeven dat we van slechts 7 naar 17 indicatoren moeten evolueren, om een totaalbeeld van de milieu-impact van bouwmaterialen te geven. Dit gaat soms in tegen de vele lobby’s."
 

Nog tips voor onze lezers omtrent het ontwikkelen van een circulaire economie in de bouwsector?

"Partnerschap is de sleutel: architecten, bouwheren, projectontwikkelaars, aannemers, materiaalproducenten, onderzoekers, organisaties, steden en gemeentes, de overheid, en zeker de financiële sector moeten allemaal samenzitten. De digitalisering van de bouwsector met BIM biedt ook veel potentieel om de communicatie tussen die actoren te versoepelen."
 

Voorbeelden van projecten zijn te vinden onder “Doeners” op de site van Vlaanderen Circulair.