Digitale bouwlogboeken: de weg vrijmaken naar circulariteit

Wat zijn digitale bouwlogboeken?

Digitale bouwlogboeken (DBL's) transformeren de bouwsector en dienen als uitgebreide opslagplaatsen van gebouwgerelateerde informatie. Deze digitale tools, ook bekend als bouwpaspoorten of elektronische bouwdossiers, bieden een centraal punt voor het opslaan, raadplegen en continu bijwerken van gegevens over gebouwen. DBL's vergroten transparantie, vertrouwen en goed geïnformeerde besluitvorming gedurende de gehele levenscyclus van een gebouw. Terwijl een materiaalpaspoort gegevens verzamelt die betrekking hebben op materialen, kijken digitale bouwlogboeken naar het hele plaatje: technische, ruimtelijke, functionele, milieu-, sociale en economische gegevens.

DBL's zijn veelzijdig en geschikt voor een breed scala aan belanghebbenden, waaronder gebruikers, eigenaren, architecten, bouwbedrijven en overheidsinstanties. Ze bieden flexibiliteit door handmatige gegevensinvoer, gegevensuploads, integratie met externe bronnen en koppelingen met externe databases mogelijk te maken. Dit aanpassingsvermogen betekent dat digitale bouwlogboeken zowel statische gegevens kunnen bevatten zoals administratieve documenten en bouwtekeningen, als dynamische gegevens zoals onderhoudslogboeken en operationeel energieverbruik. Ze kunnen ook digitale productpaspoorten, materiaalpaspoorten, energieprestatiecertificaten en renovatiestappenplannen bundelen tot één allesomvattende bron.

DBL's in Europees beleid: een stap naar duurzaamheid

In Europa wordt steeds meer de nadruk gelegd op duurzaamheid, met een focus op 'whole-life carbon' en efficiënt gebruik van hulpbronnen om klimaatdoelen te halen en het verbruik van hulpbronnen te verminderen. Europees beleid, zoals de Europese Green Deal, erkent het belang van DBL's in het verbeteren van materiaalefficiëntie en het bevorderen van circulariteit in de gebouwde omgeving. Het meest recente herschikkingsvoorstel voor de Richtlijn Energieprestaties in Gebouwen (EPBD) beveelt het gebruik van DBL's aan en benadrukt hun rol die verder gaat dan energieprestaties, door ook informatie op te nemen over de GWP over de levenscyclus en de kwaliteit van het binnenmilieu.

DBL's in europa: toepassingen in de praktijk

Digitale bouwlogboeken zijn al een realiteit in verschillende Europese landen, met verschillende wettelijke kaders, functies en doelgroepen. In Frankrijk bijvoorbeeld is het 'Carnet d'Information du Logement' (woninginformatiedossier) sinds januari 2023 verplicht voor alle nieuwe gebouwen, maar digitalisering is niet verplicht. CLEA, één DBL op de Franse markt, wordt momenteel gebruikt in ongeveer 50.000 woningen en levert kadaster- en energiegegevens aan eigenaars en huurders van gebouwen. In het Verenigd Koninkrijk is er geen specifieke wetgeving voor het bijhouden van een logboek, maar de Residential Logbook Association heeft ongeveer 250.000 woningen met een DBL. Chimni is een van die DBL's die huiseigenaren en makelaars van dienst is en documentenopslag, eigendomsgeschiedenis en energiegegevens levert.

CAPSA, in 2021 gelanceerd door Duitsland, is een beslissingsondersteunend systeem voor huiseigenaren en facility managers. Het werkt met een smartphone-app om gegevens te verzamelen en informatie bij te houden over energieprestaties, facilitair beheer en routekaarten voor het koolstofarm maken van gebouwen. In Nederland is CIRDAX een uitgebreid digitaal materiaalbeheersysteem, oorspronkelijk ontworpen voor sloopbedrijven en vastgoedeigenaren. Het maakt gebruik van een combinatie van materiaalinventarisatie, blockchaintechnologie en 3d-scangegevens om een beter beheer van materiële activa mogelijk te maken.

In België is de Woningpas een DBL dat eigendom is van en ontwikkeld is door de Vlaamse overheid als onderdeel van het implementatietraject voor de renovatiegolf en het gewestelijk decreet over bouwpaspoorten (Vlaams Overheid, 2018), en dat vrij beschikbaar is voor de gebouweigenaars van alle vier miljoen individuele gebouweenheden in Vlaanderen waardoor bouwpaspoorten beschikbaar zijn voor alle gebouweenheden in Vlaanderen. De DBL-gegevens zijn gekoppeld aan externe platformen die alle beschikbare informatie van overheidsinstanties of andere instellingen (bv. inspectieorganisaties van energienetwerkbeheerders) met elkaar verbinden.

DBL's en circulariteit: duurzaam bevorderen

DBL's spelen een centrale rol in het bevorderen van duurzaamheid en circulariteit op verschillende niveaus: materiaal, product, element en gebouw. Door het systematisch verzamelen en ordenen van informatie over bouwelementen, componenten, materialen, levensduur, opgenomen koolstof en hergebruikmogelijkheden, vergroten DBL's de transparantie, het vertrouwen en de samenwerking tussen belanghebbenden. Deze datagestuurde aanpak ondersteunt duurzame besluitvorming in de gehele levenscyclus van een gebouw, waarbij het behoud van materiaalwaarde wordt gegarandeerd en wordt bijgedragen aan slimmer gebruik van hulpbronnen.

De toekomst van DBL's ziet er veelbelovend uit. De integratie van renovatieadvies met Materiaalpaspoorten en de integratie van blockchaintechnologie in hergebruikmarktplaatsen kan een revolutie teweegbrengen in de manier waarop we duurzaamheid van gebouwen benaderen. Deze verbeteringen zullen helpen bij het balanceren van operationele en ingebedde koolstofprestaties en het optimaal benutten van bestaande hulpbronnen in gebouwen en hun omgeving.

Toekomstige ontwikkelingen voor dbl's: uitdagingen en kansen

Hoewel het potentieel voor DBL's enorm is, zijn er ook uitdagingen op de weg die voor ons ligt. Het effectief implementeren van DBL's vereist een systematische aanpak van gegevensverzameling, -opslag en -uitwisseling. Het vaststellen van interoperabiliteits- en compatibiliteitsnormen is cruciaal om ervoor te zorgen dat DBL's geen belemmering vormen voor toegang, maar effectieve hulpmiddelen zijn voor het delen van informatie. Een geharmoniseerd kader met minimumvereisten en protocollen is essentieel, zodat verschillende DBL's kunnen voldoen aan verschillende marktbehoeften en lokale vereisten. Gebruiksvriendelijkheid is ook een belangrijke factor voor het succes van DBL's. Het is van vitaal belang om te erkennen dat verschillende belanghebbenden verschillende informatiebehoeften en -voorkeuren hebben. Aanpassingsopties moeten beschikbaar zijn om te voorkomen dat gebruikers worden overstelpt met onnodig werk en onnodige kosten.

Architecten: katalysatoren voor een circulaire gebouwde omgeving

Architecten zijn centrale spelers in het vormgeven van de toekomst van de bouw met circulariteit in het achterhoofd. De volgende generatie DBL's moet rekening houden met de behoeften, praktijkervaringen en voorkeuren van architecten om te zorgen voor een brede acceptatie. Het Europese project Demo-Blog draagt bij aan de ontwikkeling van DBLS speciaal voor architecten met als doel het ontwerp van circulaire gebouwen te vereenvoudigen, zodat het makkelijker wordt om hergebruikte materialen te kiezen, kwaliteitscontrole te garanderen en milieuberekeningen uit te voeren waarbij rekening wordt gehouden met de gevolgen van de levenscyclus. Dus, als je een architect bent met een passie voor duurzame bouwpraktijken, raak dan betrokken bij de spannende reis van DBL's en deel je ambities in de co-creatie workshop die plaatsvindt in Brussel op 5 oktober.

Praktisch

De co-creatie workshop gaat door op donderdag 5 oktober 2023 van 14u tot 18u30 in Hoek 38 in Brussel. Gratis inschrijven kan via de website van EnergyVille.