Dokter Daylight 09/24 | Daglicht heeft geen schaal!

 

We zagen het al in hoofdstuk 1: ga de uitdaging aan om steeds verder te zoeken. Eén oplossing is goed. Meestal heb je die intuïtief, zonder al te veel te moeten nadenken. Ik noem dit de “gewoonte”-oplossing. Maar misschien is er nog een betere oplossing. Je verplichten een extra optie te vinden, een andere insteek te bekijken, een nieuwe oplossing te vinden, ... en die dan weer in de Daylight Visualizer steken om ze te vergelijken met je origineel idee, dat zorgt voor verrassingen! Dat is de hele filosofie van de Daylight Academy: op zoek gaan naar die verborgen schat. Niets staat vast: alleen jezelf! Je kan die zoektocht afleggen op een conventionele manier, oftewel onbekende wegen inslagen. Doe onconventionele dingen met het dak, open vloeren, draai je principes om, verplaats trappen en gebruik de trapschacht ook om licht door te laten schijnen, ...verken nieuwe horizonten, en verbaas jezelf door er anders naar te kijken.

WISTJEDATJE:

Daar waar een normaal horizontaal plafond door de perspectief visueel zal “zakken” bekom je, als je het dak van een uitbouw een tegenhelling geeft van laag naar hoog (naar de tuin toe), een speciaal optisch effect waarbij het plafond lijkt te verdwijnen als je in de ruimte naast de uitbouw staat en naar buiten met de helling meekijkt. Een kleine helling van 5° volstaat al. Het voordeel is tweeërlei: een lange ruimte lijkt plots veel korter want het raam lijkt dichterbij doordat er geen plafond zichtbaar is. Men heeft nu ook plaats voor een hoger raam waarvan het licht met het plafond naar binnen kan schijnen zonder verlies./hindernis. Deze aanpassing blijkt gemakkelijk een voordeel van 1% daglichtfactor (ongeveer 150 lux in België) te geven in de ruimte naast de uitbouw. Alle kleintjes helpen. (Het regenwater loopt nu naar de hoofdbouw toe maar dat kun je aan de zijkanten in de 60 cm-zone van de wandkasten (meestal aanwezig) terug van de hoofdbouw laten stromen: je maakt zowaar een soort van dakkapel in een plat dak)

“Wat als…” is de gezonde vraag als je onbekende wegen wil inslagen. Nieuwsgierig zijn, gewoonten vergeten of terug in vraag stellen. Het is niet omdat we dit altijd al zo doen dat we dat nog steeds zo moeten blijven doen. De context van onze woningen is veranderd. Onze huizen zijn soms 100 jaren geleden ontworpen met een heel andere context. Er werd niet zo veel thuisgewerkt; men had niet zo veel oververhitting; alles was een stuk pragmatischer bedacht, zenitaal licht hield gevaren in (oude lichtkoepels lekten of waren slecht geplaatst, condensatie, warmteverlies...) die nu niet meer bestaan, men had minder oplossingen en kennis…De producten vandaag zijn hoog performant en hightech ontwikkeld. Dat allemaal verandert het verhaal.

Hier zijn een aantal zaken die je kunt doen om bijvoorbeeld verloren licht terug te vinden na het plaatsen van een uitbouw:

In de uitbouw zelf:

• In plaats van 1 grote opening in het midden van je plafond, werken met twee of meer lange smalle dak-openingen die op verschillende plaatsen hun functie krijgen.
• Durf een opening niet in het midden te plaatsen maar te werken met strijklicht door rakelings met zijwanden aan te sluiten.
• Misschien moet het plat dak van uw uitbouw een hellend dak zijn dat veel hoger gaat en licht veel dieper kan brengen
• Zie hierboven: moet de helling niet omgekeerd worden?
• Kan men licht tegen een witgeverfde tuinmuur laten weerkaatsen?
• Misschien zit mijn accentmuur buiten?
• Misschien moet mijn raam optisch hoger dan mijn (vals) plafond doorlopen om een effect van volume en grootsheid te geven aan de ruimte?
• Misschien moet mijn opening niet tegen de hoofdbouw aanliggen maar juist een beetje verder om te voorkomen dat de latei een obstakel wordt dat licht tegenhoudt?

Naast de uitbouw zelf:

• Kan ik licht van ergens anders binnenbrengen? (Van het raam op de overloop?)
• Misschien laat ik mijn trap in de ruimte beneden komen in plaats van ernaast
• Misschien verplaats ik mijn trap, maak ik een mezzanine en gebruik ik mijn uitbouw om mijn trap ook naar boven te laten gaan in het ontstane volume? Ik verlies misschien vloeroppervlakte aan de mezzanine maar win op elke verdieping een ruimte waar vroeger de trap zat...
• Wat als we i.p.v. een uitbouw bij te bouwen, we een oplossing zoeken om heel de kelder van daglicht en zichten te voorzien en daar dan woonruimte van maken?
• Misschien halen we een stukje vals plafond weg om een raam te kunnen steken?

Daglicht heeft geen schaal

Een andere manier om “out of the box“ te denken is te beseffen.

1) Dat daglicht geen schaal heeft:

wat werkt in het klein, werkt ook in het groot! (en andersom). Neem een lamellen store met openingen van een paar cm tussen de horizontale lamellen. Uitvergroot kunnen die openingen een volledig raam zijn. Verkleind kan men ze bijna onzichtbaar in het raam plaatsen. Het gaat hem om het principe.

2) Het is niet het raam dat telt maar de opening die men maakt.
het kwam al eerder ter sprake bij de correctie van een niet-goed-georiënteerd sheddak: een fictieve opening creëren die wel goed georiënteerd is, is de oplossing om die shed op te lossen. Het raam mag de niet-goed-georiënteerde draagstructuur blijven volgen. Dat raam op zich heeft geen belang.
Men kan dat op andere zaken toepassen: bijvoorbeeld een ideale dakkapel ontwerpen met oversteek gebaseerd op de maximale zonnestand in België van 62°, creëert een “opening” die goed ontworpen moet worden en waarlangs zichten gegarandeerd worden zonder obstakels en direct licht. Het raam zelf mag pragmatischer (verticaal en netjes aansluitend) meer naar binnen geplaatst worden. Het maakt niet uit waar het raam geplaatst wordt uiteindelijk zolang het niet in direct licht geplaatst wordt.

Een maquette van je gebouw gebruiken om aan daglichtcompensatie te doen?

Stel dat je een sporthal wil ontwerpen voorzien van zenitaal daglicht. Klinkt logisch als je beheerst kunt doen (met bijvoorbeeld sheddak-principe). Gratis licht over de hele oppervlakte van een diepe schoenendoos. Het probleem is dat je kunstlicht nodig hebt om de momenten te compenseren dat het dynamisch daglicht niet zou voldoen. Laten we dat daglichtcompensatie noemen.

Je zou kunnen denken om sensoren in de vloer van de sportzaal te voorzien en als er onvoldoende licht is gaan de lampen erboven aan. Alleen bestaat dat niet en zou je dat ontwikkelen, dan zouden de lampen constant aan- en uitspringen wanneer er spelers over bewegen en de sensors beschaduwen. Er bestaan wel camera’s die naar een plek kunnen kijken en lichten boven die plekken kunnen aanzetten wanneer ze nodig zijn. Dat is al een stap in de goede richting... maar moeten we niet anders denken? ; letterlijk “Out of the box” denken?

Als daglicht geen schaal kent dan kan men theoretisch gewoon een verkleinde maquette van de sporthal op het dak van de sporthal zetten met sensoren op de vloerplaat. Zolang de openingen in het dak van de maquette op schaal overeenkomen met de werkelijke situatie en oriëntatie, kunnen de sensoren nu wel ongehinderd de echte lampen in de sporthal aansturen :-)

Daylight Community

Dit zijn slechts voorbeelden van nieuwe uitdagingen die we onszelf kunnen geven. Het spreekt vanzelf dat het niet voor iedereen weggelegd is er tijd aan te kunnen spenderen. Doch eens anders proberen te denken is voor iedereen haalbaar. Hoe meer kennis we echter verkrijgen door nieuwe zaken uit te testen en die ook met elkaar te delen, hoe meer nieuwe inzichten we zullen krijgen. Daarom hebben we de daglichtgemeenschap binnen de Daylight Academy nodig: daglichtconcepten bedenken en de conclusies met elkaar delen, de best-practices; dat is de basis van de Academy. De tips en tricks van Dokter Daylight zijn al een mooie aanzet om stillaan in het verhaal te duiken. Als je een dag op de academie komt krijg je de volledige basis netjes uitgelegd met vele casussen. Er is geen drempel om kennis en conclusies en ideeën met elkaar te delen. Er wordt momenteel aan het deelplatform gewerkt om het weldra aan iedereen open te stellen. Ondertussen zijn jullie uitgenodigd er al mee aan de slag te gaan en aarzel niet je daglichtconcepten te delen op architects-be@velux.com