Doordacht ontwerp FPC Antwerpen maakt toegespitste behandeling mogelijk

Gedetineerden met psychiatrische problemen verblijven nog al te vaak in de gewone gevangenis, waar hun situatie doorgaans niet adequaat behandeld wordt. Op aandringen van Europa besliste de federale overheid om voor deze specifieke doelgroep een aantal forensisch psychiatrische centra te bouwen. Na het FPC in Gent in mei 2014 werd in de zomer van vorig jaar het FPC in Antwerpen opgeleverd. In functie van de specifieke normen en noden op het vlak van beveiliging en toegankelijkheid liet VK Architects & Engineers zich bij de vormgeving van het geheel assisteren door de technische specialisten van het Ministerie van Justitie.

Diverse gebouwen

Het FPC Antwerpen bevindt zich op Linkeroever, tussen de E17 en natuurgebied de Burchtse Weel. Het complex dient zich aan als een geheel van drie aan elkaar gekoppelde entiteiten. Ze hebben elk een specifiek karakter, waardoor ze haast op zichzelf lijken te staan. De ommuurde, gesloten afdeling – met de eenheden ‘crisis – observatie en oriëntatie’ en ‘intensieve behandeling’ – ligt langs de snelweg en dient als buffer voor het natuurgebied. Het langgerekt blok telt vier bouwlagen, voldoet aan hoge veiligheidseisen en kreeg een rustige, overzichtelijke en integere architectuur. De open afdeling richt zich dan weer naar het natuurgebied, manifesteert zich als een autonoom Y-vormig volume met vijf bouwlagen en is opgenomen in de groenstructuur van de Burchtse Weel. Dit laatste is gebeurd door de groene lobben visueel door te trekken tot in het hart van het nieuwe FPC – een ingreep die mogelijk was doordat de open afdeling grotendeels op kolommen staat. Een centraal U-vormig blok biedt plaats aan de algemeen-gemeenschappelijke functies, waaronder de inkom, de administratie, het bezoekerscomplex en de sporthal. Het zevenlagige torenvolume van dit gebouw groepeert een reeks therapautische functies (socio-educatief, therapie, ateliers, polikliniek), biedt de bewoners een blik op de weidse, groene omgeving en fungeert van buitenaf bekeken als een landmark in de omgeving. Een publiek plein aan de voorzijde reguleert alle circulatiestromen en verbindt het gebouw met de Beatrijslaan.

Het complex dient zich aan als een geheel van drie aan elkaar gekoppelde entiteiten. Ze hebben elk een specifiek karakter, waardoor ze haast op zichzelf lijken te staan.

Aandacht voor duurzaamheid

Naast beveiliging en functionaliteit was ook duurzaamheid een belangrijk aandachtspunt. VK Architects & Engineers en opdrachtgever Regie der Gebouwen streefden naar een maximale integratie in het landschap, met een goed evenwicht tussen natuur en bebouwing. De gebruikte materialen zijn dan ook afgestemd op het kleurenpalet van de omgeving. Voorts zijn ze corrosie- en vandaalbestendig, slijtvast, eenvoudig te onderhouden en waar mogelijk recycleerbaar. Dankzij de uitstekende isolatie heeft het complex een K-waarde van 20 à 25. Zonneboilers zorgen voor sanitair warm water, en een gebouwbeheersysteem verzekert een optimaal gebruik van de technische installaties. Een intelligent waterbeheersysteem beperkt het gebruik van leidingwater en garandeert een maximaal gebruik van gefilterd regenwater voor toiletspoeling, onderhoud en het besproeien van de tuinen.

Veel prefab

Het FPC Antwerpen vertoont heel wat gelijkenissen met het FPC Gent. Het was dan ook geen verrassing dat de bouw van het geheel werd toevertrouwd aan Denys, dat eerder ook al het FPC Gent mocht realiseren. De bouwheer ging prat op een korte bouwtermijn, waardoor het concept maximaal werd afgestemd op prefabricage. Betonbalken, wanden, gevelelementen, binnen- en buitenschrijnwerk, sanitaire cellen, vaste uitrustingen: een groot deel van de constructie is opgebouwd uit prefab elementen. Anderzijds werd er gestreefd naar een hoge afwerkingsgraad en een fraai interieur, zodat de bewoners niet de indruk hebben dat ze ‘opgesloten’ zitten. Om dit laatste kracht bij te zetten, zijn er in plaats van tralies 6 centimeter dikke glaspartijen geplaatst. Denys leverde het geheel al op in augustus 2016, maar pas sinds het begin van dit jaar is het FPC Antwerpen ook echt operatief.