Duurzame gebouwen goed laten klinken

De neiging om zich uitsluitend toe te spitsen op de beperking van de milieu-impact brengt het risico met zich mee dat hierdoor de levensduur, het binnenklimaat en de brandveiligheid van de constructie in het gedrang komen. Duurzame gebouwen moeten ook voldoende comfort en veiligheid bieden aan de mensen die er gebruik van maken. 

Het milieu beschermen is maar één aspect van wat duurzaamheid inhoudt. “Veel mensen denken dat het behoud van natuurlijke rijkdommen en de bescherming van het milieu de belangrijkste aspecten van duurzaamheid zijn”, aldus Gary Madaras. “Uiteraard zijn deze elementen belangrijk, maar daarnaast moet je ook met menselijke factoren rekening houden.” 

Toch verliest men maatschappelijke indicatoren van duurzaamheid vaak uit het oog tijdens discussies over ‘groene’ gebouwen. Denk maar aan brandveiligheid en akoestische prestaties. “Zelfs als een gebouw met de meest duurzame materialen is opgetrokken of weinig energie verbruikt, kun en moet je het als een mislukking op het vlak van duurzaamheid beschouwen als het waardevol menselijk kapitaal verspilt.”

De maatschappelijke aspecten van duurzaamheid

Lawaai heeft een invloed op onze productiviteit, op onze relaties en op ons welzijn in het algemeen. Net als sommige van onze andere zintuigen levert ons gehoor ons informatie over de situatie waarin we ons bevinden, zodat we kunnen oordelen of die veilig of gevaarlijk is. “Ons gehoor maakt deel uit van onze natuurlijke afweermiddelen”, verklaart Gary Madaras. “Hard lawaai is dan ook zeer verontrustend voor ons en maakt ons angstig, wat tot uiting komt in een hogere hartslag, een hoger ademhalingstempo en een grotere spanning van de spieren.” Maar het gehoor is het enige zintuig dat we niet kunnen uitschakelen, waardoor lawaai veel stress kan veroorzaken.”

“Lawaai kan een heel grote impact hebben op ons welzijn, zowel op korte als op lange termijn. En deze stress kan op zijn beurt een invloed hebben op ons sociaal gedrag en onze relaties thuis en op het werk”, zegt hij. “Ontwerpers moeten er zich bewust van zijn hoe sterk de akoestische eigenschappen van hun ontwerpen een invloed hebben op het welzijn van de gebruikers van hun gebouwen en uiteindelijk op de financiële leefbaarheid van hun klanten op lange termijn. Akoestiek is veel meer dan een vakje dat je kunt afvinken als aan de minimale norm is voldaan.”

Dit is nergens zo duidelijk als in de gezondheidszorg. “Als patiënten niet kunnen genieten van een herstellende slaap, moeten ze langer in het ziekenhuis blijven. Zolang ze daar zijn, nemen ze meer geneesmiddelen tegen de pijn en lopen ze een groter risico om te vallen. Na hun ontslag is de kans ook groter dat ze opnieuw moeten worden opgenomen wegens complicaties die het gevolg zijn van hun eerdere ziekenhuisverblijf. Dat is waarom sommige ziekenhuizen in de VS een kostenvergoeding ontvangen op basis van onder meer hoe stil het is rond de kamers van hun patiënten.

Lawaai en slechte akoestische eigenschappen binnen een gebouw kunnen ook een grote invloed hebben op de leeromstandigheden in scholen. “Statistieken leren ons dat kinderen in scholen slechts drie op de vier woorden horen en begrijpen. Hoe jonger ze zijn, des te meer moeite hebben ze om het ontbrekende woord zelf in te vullen”, weet Madaras. Een slechte akoestiek kan een doeltreffende communicatie bemoeilijken. Zoiets kan een probleem zijn in scholen en werkplaatsen, maar in ziekenhuizen is dit letterlijk een kwestie van leven en dood.

Communicatie en productiviteit

Lawaai heeft niet alleen een invloed op ons welzijn, maar ook op onze productiviteit in het algemeen. De personeelskosten zijn ongetwijfeld de grootste uitgavenpost van organisaties. Onderzoeken tonen aan dat tot 90 % van de middelen van een organisatie naar het personeel gaat en minder dan 10 % naar de fysieke werkplek.

“Hoewel veel mensen denken dat het bijzonder belangrijk is om ervoor te zorgen dat de tapijten op de vloer of het hout aan de muren van duurzame bronnen afkomstig zijn, besteedt een bedrijf slechts 10 % van zijn middelen aan dit soort ecologische overwegingen”, verklaart Madaras. “De rest gaat naar loonkosten. Als je dus echt duurzaam wilt zijn, moet je een evenwichtige benadering kiezen. Een aanpak die ook rekening houdt met milieukwesties, maatschappelijke aspecten en welzijn in het algemeen.”

Doordat de personeelskosten zo’n groot deel uitmaken van de uitgaven van een onderneming, kunnen zelfs kleine veranderingen in de akoestische omgeving op termijn een grote impact hebben op de kwaliteit van de activiteiten. Daarom moeten bedrijfsleiders volgens Madaras voldoende aandacht besteden aan oplossingen die de akoestische beleving van de gebruikers van een gebouw verbeteren. “We weten dat werknemers in een kantooromgeving 62 % van hun tijd aan ‘stil’ werk besteden. Ze moeten zich dan ook goed kunnen concentreren.”

“Deze realiteit botst met de algemene trend in de richting van landschapskantoren. Als mensen voortdurend worden afgeleid door lawaai, gaat dat ten koste van hun productiviteit”, zegt hij. “Akoestische eigenschappen moeten dan ook veel meer gewicht krijgen in een duurzame benadering. Zelfs een kleine verbetering in de akoestische ervaring kan de productiviteit van de werknemers opkrikken en de gezondheidsrisico’s verlagen. Zo kan een organisatie veel meer besparen dan met investeringen in een efficiënt ontworpen gebouw.”

Ontwerpen met duurzaamheid voor ogen

“Sommige programma’s om duurzaamheid te evalueren en bouwvoorschriften houden rekening met maatschappelijke factoren zoals akoestische eigenschappen en brandveiligheid. Toch zijn de stimulansen om op die vlakken beter te doen dan de basisnormen nog niet sterk genoeg.”

Architecten en interieurarchitecten dragen in dat verband een zware verantwoordelijkheid. “Zij moeten van de eigenaars van het gebouw een duidelijk antwoord krijgen op de vraag of ze alleen aan de basiseisen willen beantwoorden of men de akoestische ervaringen willen optimaliseren”, zegt Madaras. “Maar eigenaars van gebouwen hebben daar heel weinig gevoel voor. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van de ontwerpers om de eigenaars te wijzen op waar en hoe het beter kan. Doordat in het verleden weinig of geen belang werd gehecht aan de akoestiek, zijn bouwsystemen ontwikkeld waarin de optimalisatie van de kosten meer gewicht krijgt dan het comfort van de mensen die de gebouwen gebruiken.”

Milieubewuste productie

"Architecten hebben meerdere redenen om plafondpanelen uit steenwol van ROCKFON voor te schrijven om te voldoen aan de eisen van LEED, BREEAM of vergelijkbare systemen," klinkt het bij ROCKFON. "Sommigen slagen erin om de vraag naar elektrische verlichting in het gebouw te beperken door natuurlijk daglicht en de uitstekende lichtreflecterende eigenschappen van het witte oppervlak van de panelen optimaal met elkaar te combineren. Anderen maken dan weer op een succesvolle manier gebruik van de recycleerprogramma’s van ROCKWOOL en ROCKFON om de hoeveelheid afval op de werf terug te dringen."

"Plafondpanelen van ROCKFON zijn gemaakt van basalt, een natuurlijke steensoort die bijna onbeperkt beschikbaar is. Dit materiaal kan bovendien heel efficiënt worden gebruikt: met 1 m³ basalt kun je 20 mm dikke ROCKFON-panelen voor een oppervlakte van 1.750 m² maken. Dat komt overeen met de plafonds van ongeveer 30 klaslokalen. Naast basalt gebruikt ROCKFON gerecycleerde inhoud. Dat betekent dat de producten van ROCKFON tot 42 % gerecycleerd materiaal bevatten en tot 84% gerecycleerd en hernieuwbaar materiaal," besluit de producent.

In de praktijk

Hoe dergelijke akoestisch correcte projecten eruitzien? Dat kom je te weten door op onderstaande links te klikken. 

• Lyceum Schravenlant
• Orange City
• Hoofdkantoor UPM
• Southmead Hospital
• Metro Toronto Convention Center