“Efficiënt en polyvalent (her)gebruik van materialen is de nieuwe norm”

We worden deze dagen geconfronteerd met een rist maatschappelijke en bouwkundige evoluties (vergrijzing, veranderende gezinssamenstellingen, verstedelijking, strengere energieprestatienormen en comforteisen …), die ons in combinatie met de steeds schaarser wordende ruimte en grondstoffen voor een aantal belangrijke uitdagingen plaatsen. Volgens Meg Scheppers van de Dienst Beleidsinnovatie bij OVAM een unieke opportuniteit om slim en innovatief te (ver)bouwen: “‘Demonteerbaarheid’, aanpasbaarheid en hergebruik zijn cruciaal om al die uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Ruimte is nu eenmaal een eindige grondstof. De betonstop is een opportuniteit om op geschikte plekken te (ver)bouwen. Hoewel de maatregel pas vanaf 2040 in voege treedt, moeten we de achterliggende principes nu al beginnen toepassen. Ruimtelijk rendement op de juiste locatie: dat is de toekomst!”

Te afhankelijk van grondstoffenimport

Ruimtelijk rendement impliceert ook hergebruik van bestaand vastgoed, en bij uitbreiding van bestaande materialen. “Monofunctionele woningbouw is niet meer van deze tijd. Efficiënt en polyvalent (her)gebruik is de nieuwe norm, ook voor bouwmaterialen. Het reduceren van de materiaalimpact is in het licht van de klimaatdoelstellingen net zo cruciaal als het reduceren van het energieverbruik. De transitie naar circulair bouwen vergt een doordachte aanpak, met een focus op waardebehoud en een maximaal aandeel (dynamisch) hergebruik. We zijn veel te ‘importafhankelijk’ van grondstoffen. Lineaire economie gaat gepaard met afvalproductie. Vlaanderen is een wereldautoriteit op het vlak van recyclage, maar dat lost jammer genoeg niet alles op. Er is hoe dan ook vaak sprake van ‘downcycling’, en er blijft altijd een fractie afval over. Circulaire economie gaat nog een stap verder. Het vergt een integrale visie die al vorm krijgt voor er enigszins sprake is van productie of ontwerp.”

"Het reduceren van de materiaalimpact is in het licht van de klimaatdoelstellingen net zo cruciaal als het reduceren van het energieverbruik"

TOTEM

OVAM beschikt over een aantal handige tools die de transitie naar circulair bouwen faciliteren. Zo lanceerde het onlangs ‘TOTEM’, wat staat voor ‘tool to optimise the total environmental impact of materials’. “De tool is zowel in Vlaanderen als in Brussel en Wallonië beschikbaar”, legt Meg Scheppers uit. “Hij inventariseert en evalueert de milieu-impact van gebouwelementen in verschillende levensfases, op basis van zeventien individuele criteria. TOTEM stelt ontwerpers in staat om hun materiaalkeuzes vanaf het prille begin te toetsen aan alternatieven, zodat ze prioriteiten kunnen stellen, concepten kunnen optimaliseren en de milieu-impact van hun ontwerpen kunnen reduceren. In de toekomst willen we de tool verder uitbreiden door een link te leggen met EPB, de circulaire methodologie te integreren (demonteerbare bouwelementen modelleren), alles BIM-compatibel te maken ... Wat circulair bouwen betreft, denk ik dat we optimistisch mogen zijn. Getuige daarvan de vele pilootprojecten in ons land. Zie bijvoorbeeld De Potterij in Mechelen, waar in het kader van ‘Terug in omloop’ een living lab voor veranderingsgericht bouwen wordt opgetrokken. Het is de bedoeling om er circulaire bouwsystemen uit te testen en te optimaliseren, multidisciplinair te brainstormen over circulaire concepten, enzovoort. Een waardevol initiatief!”