Elegant bruggeheel geeft kanaalzone nieuw elan (ZJA)

De vernieuwing van de Theunisbrug is een cruciale schakel in de verdere opwaardering van het Albertkanaal. De vrije hoogte van 6,82 meter moest worden opgetrokken tot 9,10 meter en de doorvaartbreedte van 48 meter moest bijna worden verdubbeld tot 90 meter. Dit maakte de bouw van een nieuw bruggeheel absoluut noodzakelijk.

Aangezien al meteen duidelijk was dat het geen standaardbrug zou worden, deden de door De Vlaamse Waterweg aangestelde studiebureaus – Arcadis en Sweco – een beroep op het Nederlandse architectenbureau ZJA, dat in samenwerking met OKRA landschapsarchitecten de vormgeving en omgevingsinrichting op punt stelde. “Het hoofddoel was om de twee stadsdelen aan weerszijden van het kanaal in een vloeiende lijn met elkaar te verbinden. We hebben de nieuwe brug opgevat als een boulevard die voetgangers, fietsers, auto’s en trams op een aangename en veilige manier naar de andere oever loodst. Het oversteken van het kanaal is een echte belevenis geworden”, vertelt Ralph Kieft, architect-partner bij ZJA.

Drieledige opbouw

De nieuwe Theunisbrug verschilt sterk van zijn voorganger, die relatief kort en recht was. De brug is nu een stuk langer en maakt een lichte bocht. “De buiging in het tracé had uiteraard consequenties voor de geometrie van de brug, net als de nabijgelegen hoogspanningslijn. Aangezien we een strikte veiligheidsmarge moesten respecteren, konden we niet voor een typische boog- of tuikabelbrug kiezen en hebben we een hybride constructie ontworpen. Met haar donkere pijlers en ‘opengewerkte’ witte torens is het een opvallende verschijning in de industrieel ogende omgeving”, legt Ralph Kieft uit.

“Ik was er ook al snel van overtuigd dat we drie evenwijdige bruggen moesten maken die samen één visueel geheel vormen: een centrale trambrug en twee autobruggen met twee rijstroken, die geflankeerd worden door afgescheiden fiets- en voetpaden. Zo kunnen de verschillende verkeersstromen niet in elkaars vaarwater komen. Die drieledige opbouw maakt natuurlijke lichtinval onder de bruggen mogelijk en kwam bovendien goed uit voor de fasering. In eerste instantie zijn de oostelijke autobrug en de trambrug gerealiseerd. Nadien werd het verkeer overgezet op de nieuwe brug, is de oude brug afgebroken en kon tot slot ook de westelijke autobrug op zijn plaats geschoven worden.”

Staal als ideaal basismateriaal

Dat de nieuwe Theunisbrug is opgetrokken in staal, is evenmin toeval. “Het is een bijzondere constructie met een grote overspanning – 110 meter over het water en 178 meter in totaal – dus we waren er al snel uit dat staal het ideale basismateriaal was om onze ideeën in de praktijk te brengen, aangevuld met beton om het brugdek te dichten. In samenwerking met Arcadis hebben we het ontwerp in een 3D BIM-model gegoten om de specifieke geometrie, detaillering en vormgeving naadloos te kunnen vertalen naar de productie van staalbouwer Aelterman”, zegt Ralph Kieft.

“De bruggen zijn opgetrokken in S460- en S355-staal. In de smalste wegbrug is circa 2500 ton staal verwerkt, in de grootste wegbrug 2800 ton en in de trambrug 2000 ton. Ze bestaan uit twee hoofdliggers die met elkaar verbonden zijn door middel van dwarsdragers. De bovenbouw is opgebouwd uit trekkers en kolommen. De zwakke weggebruikers bewegen zich aan weerszijden over een uitkragende structuur die aan de hoofdliggers is bevestigd en die is uitgerust met een wegdek in PU-hars. De corrosiebescherming bestaat uit metallisatie en een vierlaags verfsysteem”, aldus Evelien Pieters, projectingenieur bij Aelterman.

Drie bruggen op twee jaar tijd

De montage van de bruggen was een waar huzarenstukje. “Wij hebben de wegbruggen gerealiseerd en onze partner Techno Métal Industrie de trambrug”, licht Evelien Pieters toe. “De volledige brugconstructie is in twee delen van onze werkplaats in Gent naar de werf in Antwerpen getransporteerd via het water. Vervolgens is ze door middel van kranen geassembleerd op een tijdelijk montageterrein, samen met de bovenbouw. Nadat de brug tot één geheel was gelast, is ze naar omhoog gevijzeld, op SPMT’s gezet en op haar plaats gereden. Dit gebeerde deels via het jaagpad en deels via een ponton op het water. Een delicate onderneming!"

"Door de verschillende types opleggingen was het ook qua ballastering een trial-and-erroroefening, terwijl de tijd en de ruimte op de werf beperkt waren. Gelukkig waren we dankzij onze nauwgezette voorbereiding, accurate planning en het 3D BIM-model zeker dat alles zou passen, dus daar moesten we ons geen zorgen om maken. Het was geen sinecure om de nieuwe Theunisbrug te realiseren – door het hybride karakter en de gebogen vormgeving moesten we ook rekening houden met een specifieke krachtenwerking – maar dergelijke opdrachten geven net de meeste voldoening. Op twee jaar tijd drie imposante bruggen bouwen: daar mogen we best trots op zijn!”

Details die het verschil maken

De architecten van ZJA haalden alles uit de kast om de look-and-feel van de nieuwe Theunisbrug te optimaliseren. Missie geslaagd, kunnen we concluderen. “Met dank aan de constructieve houding van De Vlaamse Waterweg, dat ons uitstekend ondersteunde in die zoektocht naar perfectie”, benadrukt Ralph Kieft. “Zelfs de vangrails maakten integraal deel uit van het ontwerp. Een ander detail dat cruciaal is voor het totaalbeeld is de lichtjes uitstekende boven- en onderplaat van de kokerliggers van de bruggen, zodat het lijnenspel extra tot uiting komt. Ook de positie van de voet- en fietspaden is geoptimaliseerd in de hoogte, zodat de liggers van de brug de nodige beschutting bieden en fietsers niet te steil hoeven te klimmen en ongestoord van het mooie uitzicht over de kanaalzone kunnen genieten."

"Zulke dingen maken een essentieel verschil, want de nieuwe Theunisbrug zet de toon voor de verdere stedelijke (her)ontwikkeling van het gebied, met de herinrichting van het nabijgelegen Duvelsplein en de nieuwe omgevingsaanleg rond het Candico-gebouw als eerste exponenten. Vandaar dat we samen met OKRA landschapsarchitecten ook een heel inrichtingsplan hebben uitgetekend voor de ruimtes onder de brug en de kanaaloevers. Zo is de opening tussen de verschillende bruggen iets groter dan nodig om de natuurlijke lichtinval op de onderliggende kades te vergroten en zijn er zitbanken geïntegreerd in de pijlers van de bruggen. De nieuwe Theunisbrug zal pas volledig tot zijn recht komen wanneer de metamorfose van de omliggende publieke ruimte is voltooid, maar we zijn nu al zeer tevreden met het prachtige resultaat!”