Energietransitie & Vastgoed: op naar een CO2-arm(er) gebouwenbestand

De energietransitie staat als internationaal beleidsdoel opgetekend in het Klimaatakkoord van Parijs, waarmee eind 2015 195 landen zich engageerden om de opwarming van de aarde tegen 2100 met 2 graden Celsius te beperken. Een ambitieuze doelstelling die een algemene aanpak vereist van de overheid, bedrijven, energieleveranciers én burgers.

Duurzame obligaties

De Vlaamse overheid zet sterk in op een energie-efficiënter gebouwenbestand. In november 2018 plaatste de Vlaamse Gemeenschap een duurzame obligatie en haalde op één dag 500 miljoen euro op bij 61 institutionele investeerders uit 11 verschillende landen. Bij de recente uitgave van een tweede duurzame obligatie haalde de overheid 750 miljoen op. Met dit bedrag gaat het Vlaams Kabinet Energie van minister Lydia Peeters de energie-efficiëntie van zijn gebouwen verbeteren, betaalbare woningen bouwen en passiefscholen financieren in het kader van ‘Scholen van Morgen’. In de toekomst zal Vlaanderen er ook initiatieven in de circulaire economie mee financieren.

Voorbeeldrol Vlaamse Overheidsgebouwen

De Europese richtlijn energieprestatie van gebouwen stipuleert dat vanaf 2021 alle nieuwe gebouwen Bijna-Energieneutraal moeten zijn. Voor nieuwe overheidsgebouwen geldt dit sinds 2019. Het Facilitair Bedrijf heeft ruim 180 gebouwen van de Vlaamse Overheid in beheer en is al een decennium bezig met energiebesparingen. Die inspanningen resulteerden begin 2017 in een gecertificeerd energiemanagementsysteem volgens ISO 50001. Alle grote administratieve gebouwenzijn sinds 15 april 2019 gecertificeerd.

De toepassing van de ISO 50001 standaard zorgt niet alleen voor energiewinsten, maar garandeert ook een steeds verbeterend energiemanagement. Ten opzichte van 2018 waren alle ISO50001-gebouwen goed voor een besparing van 22.5% op het primaire energieverbruik per werkplek. Het Facilitair Bedrijf stelt ook drie ambitieuze doelstellingen voorop om het patrimonium te optimaliseren. Ten eerste wil het tot 2030 3% kWhpr/jaar besparen met de ISO50001-gebouwen. Ten tweede wil het bij het inhuren van gebouwen streven naar circulaire duurzaamheid op lange termijn. Ten derde streeft het bij nieuwbouw naar energiepositieve gebouwen.

Energiealternatieven vinden ingang

Duurzame warmte zoals industriële restwarmte, aardwarmte of biomassa, biedt opportuniteiten en wordt volop onderzocht. Een mooi voorbeeld is de eerste geothermiecentrale voor diepe aardwarmte in Vlaanderen die VITO bouwt op de Balmatt-site in Mol. Vijf boorputten zullen in eerste instantie 1.5 megawatt elektrische energie leveren, maar op termijn moet dat 5 megawatt worden. De geothermiecentrale wordt in Mol en Dessel gekoppeld aan een warmtenet. Het hete water uit de diepe ondergrond passeert via een warmtewisselaar zodat het een temperatuur van maximaal 90°C krijgt. Geïsoleerde leidingen op 80 centimeter diepte brengen dat warme water naar elke afnemer en vervoeren het afgekoelde water weer terug om opnieuw in de ondergrond te injecteren. Het resultaat: volledig hernieuwbare en CO₂-neutrale aardwarmte.

Duurzame stadsontwikkeling

Hernieuwbare energieproductie wordt idealiter gekoppeld aan uitgekiende ruimtelijke strategieën. Denk aan kernversterking, circulaire economie en integrale ecosystemen. In Antwerpen en Gent verrijzen met Nieuw Zuid en De Nieuwe Dokken momenteel mooie voorbeelden van zo’n geïntegreerde aanpak.

Nieuw Zuid wordt een toonvoorbeeld en katalysator voor duurzame stadsontwikkeling in Antwerpen. Bouwheer Triple Living engageert zich om duurzaam om te springen met energie en grondstoffen. Zo is er een warmtenet, een passiefhuisstandaard voor een CO2-neutrale wijk, veel groen en wadi’s voor een hemelwaterneutrale wijk.

Het project De Nieuwe Dokken in Gent van Van Roey en CAAAP trekt voluit de kaart van hernieuwbare energie dankzij de toepassing van het innovatieve concept ZAWENT (Zero AfvalWater met Energie- en NutriëntenTerugwinning). Afvalwater uit vacuümtoiletten wordt samen met vermalen keukenafval gescheiden opgehaald en in een vergister omgezet in biogas. Van het grijze afvalwater wordt ter plaatse warmte gerecupereerd. Na zuivering zal het naburige zeepbedrijf Christeyns het water hergebruiken. Van dat bedrijf zal laagwaardige restwarmte naar de woonwijk terugkeren.