Eva Heuts (VIBE): Leo Van Broeck, de Bouwmeester die het volk wakker schudde

18 jaar geleden, in 2002, interviewde ik afscheidnemend Vlaams Bouwmeester Leo van Broeck voor mijn thesis architectuur Nieuwe woonvormen met een hogere dichtheid: wonen in het Vlaanderen van de jaren 90. Ik ging op zoek naar nieuwe woningtypes die stedelijk, duurzaam, op maat van de mens, betaalbaar en sociaal aanvaardbaar waren. Als student was ik onder de indruk van Van Broeck. Om eerlijk te zijn, had ik eigenlijk zelfs een beetje schrik van hem. Hij kwam toen namelijk al scherp uit de hoek. Wat ik van hem hoorde, is me jarenlang bijgebleven. Hij noemde de mens egocentrisch omdat hij 99% van de oppervlakte innam. ‘De mens heeft geen enkel stukje ongeschonden gelaten. Door de jarenlange politiek van individuele woningen, de lintbebouwing tussen de clusters, het wonen in het groen, heeft de mens alle ruimte ingepalmd. Er is geen globale visie in België, alleen maar het individuele belang telt in onze maatschappij. Dit onderwerp vergt een groot debat’, stelde Van Broeck.
 

"De woorden van Leo Van Broeck worden vaak misbruikt door projectontwikkelaars om gronden te kunnen aansnijden voor zogenaamde verdichtingsprojecten. Stedenbouwkundig ambtenaren en lokale politici, wees waakzaam!"

Ondanks de goede bedoelingen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (1997) is de Vlaamse ruimte 18 jaar na mijn interview nog steeds versnipperd en zijn er nog steeds dezelfde pijnpunten, meer zelfs. Het discours van Van Broeck van 2002 is nog steeds actueel. In zijn Meerjarenprogramma 2017-2020 stelt hij namelijk deze boodschap centraal: ‘wij mensen nemen te veel plaats in.’ Als bouwmeester heeft hij zeker en vast heel wat mensen wakker geschud. Met de film Plannen voor plaats die hij samen met Nic Balthazar vormgaf, heeft hij heel wat Vlamingen kunnen bereiken en overtuigen dat het anders moet. De film werd getoond in de betere cinema en op tv. Bovendien hebben heel wat verenigingen de film vertoond voor de plaatselijke bevolking waardoor hij het debat, waar hij in 2002 al voor pleitte, in elk geval op gang bracht.

Voor de doorsnee Vlaming zijn de andere projecten en trajecten die de Vlaams Bouwmeester ontwikkelde misschien minder gekend, edoch niet minder waardevol. Denk aan de Bouwmeester Scan, ontwikkeld voor lokale besturen die snel werk willen maken van een duurzamer en beter ruimtegebruik.

Zijn deelname aan het klimaatpanel samen met onder meer voormalig voorzitter van het IPCC Jean-Pascal van Ypersele, was een ongeziene vertoning. Hiermee legde Van Broeck het vuur aan de schenen van de Vlaamse Regering.

Een aantal uitspraken mochten wat ons betreft genuanceerder, zeker met betrekking tot de dorpskernen. Of waren het de media die zijn boodschap vereenvoudigden? Dat kan, in elk geval pleiten wij voor een kernversterking op maat en schaal van het dorp met behoud van de dorpsidentiteit. De huidige trend van verdichting door de afbraak van vaak karakteristieke gebouwen, de zogenaamde verappartementisering, is een aspect dat het identiteitsverlies in de dorpen in de hand werkt. Er treedt een schaalvergroting en een verschraling op die de identiteit van dorpen stelselmatig teniet doet. De woorden van Leo Van Broeck worden dan ook vaak misbruikt door projectontwikkelaars om gronden te kunnen aansnijden voor zogenaamde verdichtingsprojecten. Stedenbouwkundig ambtenaren en lokale politici, wees waakzaam!

Leo Van Broeck was vaak kop van jut omwille van zijn straffe uitspraken. Wij zijn er net als hem van overtuigd dat architectuur, ruimtelijke planning, biodiversiteit en klimaat samenhangen, en dat een geïntegreerde visie noodzakelijk is om de nodige systeemverandering te realiseren.

Van Broeck heeft meer dan zijn voorgangers het volk wakker geschud en durf aan de dag gelegd. Dat was broodnodig.

Bedankt Leo.