Wat gaat er vooraf aan architectuur? In de expo en het gelijknamige boek Wachtkamers voor architectuur onderzoekt architect-kunstenaar Malgorzata Maria Olchowska (°1982 Bartoszyce, Polen) hoe persoonlijke en collectieve herinneringen onze kijk op de gebouwde omgeving beïnvloeden. Volgens Olchowska staat er geen limiet op de weerbaarheid van steden: “Steden gaan op en neer, dat zien we nu bij de oorlog in Oekraïne of bij de aardbeving in Turkije en Syrië. Stadswijken die nu in puin liggen, worden vroeg of laat weer opgebouwd.” Naar aanleiding van haar eerste monografie, uitgegeven door het Vlaams Architectuurinstituut, gaat Olchowska met haar werk in dialoog met de collectie van het Red Star Line Museum.
Malgorzata Maria Olchowska
Malgorzata Maria Olchowska benadert architectuur in haar puurste vorm, als een mentale oefening voor het verbeelden van het verleden en de toekomst van plaatsen. Via haar drukwerk toont ze dat architectuur een culturele praktijk is die verder gaat dan puur bouwen. Er is geen verschil in werkwijze. Olchowska: “Of het nu een tekening, maquette of zeefdruk is, ik benader elk project op dezelfde manier als een ontwerp voor een gebouw. Er is een schets, daarna een uitvoeringsfase en tenslotte het moment waarop je je creatie toont aan het publiek.”
Architect en graficus
Olchowska is opgeleid als architect en graficus. Ze maakt maquettes, tekeningen en collages voor architectenbureaus, als representatie van hun ontwerpen. Zo werkte ze voor tal van projecten samen met architecten Jan De Vylder en Inge Vinck en Bovenbouw Architectuur. In 2012 was haar werk te zien in de Canvascollectie. Verdwenen Stad (2019) was Olchowska’s eerste solotentoonstelling in De Singel, waar ze architectuur toonde als getuige van de tijd. In 2020 werkte ze mee aan de tentoonstelling en bijbehorende publicatie Open Oproep: 20 jaar architectuur in publieke opdracht en in 2021 speelde ze een essentiële rol in de totstandkoming van het maquettelandschap Composite Presence, de tentoonstelling in het Belgische paviljoen op de architectuurbiënnale in Venetië.
"Ons brein ziet iets en maakt daar een reconstructie van op basis van zaken die we vroeger hebben gezien of meegemaakt. Mijn werk ontstaat ook zo, het is opgebouwd uit geconstrueerde beelden."
Geassembleerde (stads)landschappen
Voor Olchowska hebben huizen, straten en pleinen verschillende betekenislagen: “De structuren die je ziet, vertellen iets over het verleden én de toekomst van een stad. De manier waarop we die plekken bekijken, verandert sterk doorheen de tijd en hangt vaak af van de tijdsgeest”. Een thema dat in haar werk steeds terugkomt is ‘het landschap’. Doorheen de jaren heeft ze zich toegelegd op het bestuderen van verschillende soorten landschappen en de tijdelijkheid ervan. Olchowska: “Gaandeweg begon ik bestaande stadslandschappen te assembleren tot een soort nieuwe anonieme stad die toch herkenbaarheid oproept.” De perceptie van herkenbaarheid in combinatie met het collectieve geheugen, fascineert haar: “Ons brein ziet iets en maakt daar een reconstructie van op basis van zaken die we vroeger hebben gezien of meegemaakt. Mijn werk ontstaat ook zo, het is opgebouwd uit geconstrueerde beelden.”
"Het Red Star Line Museum vertelt het verhaal van de mensen die vertrokken zijn om hun dromen na te jagen. Ik richt me op wat er overblijft: het gebouw of de stad als artefact."
Wachtkamers voor architectuur
Voor de tentoonstelling Wachtkamers voor architectuur zoekt Olchowska aanknoping met plekken waar de geschiedenis van de Red Star Line-gebouwen het meest tastbaar is. In de grote loods, waar passagiers hun bagage in bewaring lieten, ontdek je kunstwerken die interageren met de objecten uit de museumcollectie. Foto’s en postkaarten, gemaakt of verstuurd door landverhuizers, resoneren met de prints van de kunstenaar van geconstrueerde landschappen. Iedere kijker herkent met z’n eigen herinneringen andere elementen.
De sculptuur van Saïf Lama, die zijn thuisland Syrië ontvluchtte, gaat in dialoog met de zwart-wit foto’s van schepen in de scenografie van de expo. De film I am not going to cry(2023) toont bagage of cargo in de vorm van bouwelementen. Ze symboliseren het oneindig afbreken en heropbouwen van Europese steden. Aanvullend stuit je in de museumzalen op zorgvuldig uitgekozen plekken met historische foto’s die de verbinding maken met de plaats waar je vandaag staat. Ontdek de maquettes uit de reeks Verdwenen stad (2019) en laat je verbeelding werken. Tijd wordt in deze tentoonstelling tastbaar. Ervaar de gelaagdheid van gebouwen en steden doorheen de generaties die moedig meebouwden, wachtend op wat volgt.
"Een wachtkamer is voor mij een ruimte die wacht om ontdekt en ontworpen te worden. Alles is nog mogelijk."
Samen met de tentoonstelling verschijnt ook het nieuwe gelijknamige boek Waiting Rooms of Architecture. Het boek is opgebouwd rond een tekst van Vlad Ionescu (Faculteit voor Architectuur en Kunst, PXL/UHasselt) waarin de auteur reflecteert op het werk van Malgorzata Maria Olchowska, van 2009 tot vandaag. Dit wordt aangevuld en geïllustreerd aan de hand van een beeldessay waarin Olchowska haar werk van de laatste vijf jaar overschouwt. De vormgeving is van de hand van Ward Heirwegh.
Meer informatie over de tentoonstelling en het boek Wachtkamers voor architectuur vind je op de website van het Vlaams Architectuurinstituut.
Onze partners