Expo Case Design. The Craft of Collaboration: de architectuur van het samenwerken, doorgedreven tot het uiterste

Na een opvallende aanwezigheid op de architectuurbiënnale in Venetië in 2018 en een tussenstop in het Zwitserse Lausanne, strijkt Case Design neer in Antwerpen met een tentoonstelling over hun meest recente werk. Het bureau brengt één groot pleidooi voor meer samenwerking en empathie in de architectuur. Bovendien is de tentoonstelling een duidelijke oproep om op een meer authentieke manier aan circulair bouwen te doen, met lokale materialen en expertise als voornaamste bouwstenen. Een thema dat ook bij Belgische architecten alsmaar meer gehoor krijgt.

The Craft of Collaboration vertelt het verhaal van collectieve betrokkenheid, het interactieve proces en het streven van Case Design om werk te produceren dat eenvoudig, mooi en functioneel is. De architecten geloven dat ongeacht de methode of het medium, de grootste vorm van duurzaamheid erin bestaat om werk van blijvende waarde te maken.
 

Avasara Academy

Avasara betekent opportuniteit in het Sanskriet. En dat was het zeker ook voor het jonge Case Design, toen het de opdracht kreeg om een residentiële school voor jonge vrouwen in Pune, India te bouwen. Het ontwerp- en bouwproces van de Avasara Academy hebben het DNA van het bureau bepaald. Oprichter Sam Barclay verdiende zijn strepen als projectarchitect bij het befaamde ontwerpbureau Studio Mumbai. Toen Roopa Purushotham, de bezielster van de Avasara Academy, in 2013 het pad van Barclay kruiste, was dat meteen de aanleiding om een eigen bureau op te starten.

Studio Mumbai

Barclays ervaring bij Studio Mumbai in combinatie met een natuurlijke nieuwsgierigheid naar lokaal vakmanschap bleek doorslaggevend voor de bouw van de school én de oprichting van het bureau: ‘Wat ik bij Studio Mumbai leerde, was om te allen tijde op zoek te gaan naar overtuiging in je ontwerpproces. Ik wou de school gebruiken om dat te testen. Het bureau heet Case Design omdat we elke opportuniteit behandelen als een aparte case. Wat is het meest geschikt voor deze context? En hoe koppelen we dat aan het, vaak beperkte, budget? We proberen zaken te ontwerpen die simpel en efficiënt zijn. Het proces is organisch, maar wel met een voorbedacht kader.’ Dit kader zorgt ervoor dat de architecten soms drastische wijzigingen kunnen doorvoeren tijdens het proces, zonder af te wijken van het hoofddoel. Tegelijkertijd laten ze voor de verschillende betrokkenen veel ruimte om hun een stempel drukken op het uiteindelijke ontwerp. Het resultaat is een pure architectuur die door iedereen wordt gedragen als een gezamenlijke creatie.

Circulair bouwen, een eeuwenoude evidentie

Het samenbrengen van verschillende expertises beschouwt Sam Barclay als zijn hoofdtaak. Zonder de kennis en inbreng van ambachtslui, ingenieurs, kunstenaars én gebruikers zou hij als architect nooit zijn projecten kunnen realiseren, zegt hij nederig: ‘Het begint allemaal met toegeven dat je zelf niet alles kan, dat het een kwestie is om de juiste skills samen te brengen. Ik spendeer meer tijd aan het opbouwen van relaties, dan dat ik achter de tekentafel kruip.’ Deze relaties zijn zeer uiteenlopend en het vakmanschap van de betrokkenen gaat verder dan de enge betekenis van het woord. ‘Voor mij is een vakman iemand die zijn expertise of kunst met heel veel toewijding verricht; dat kan een schrijnwerker zijn, maar evengoed iemand die een genie is op vlak van de laatste BIM-normen.’ Het samenwerken met verschillende ambachtslui en kunstenaars is in een land als India evident en is bepalend voor de visie van Case Design op het vandaag zo modieuze begrip ‘circulair bouwen’. Barclay legt uit dat het land al eeuwen lang een traditie van circulair bouwen kent: ‘Het is er doodnormaal om gebouwen tot de bodem te assembleren en de verschillende materialen opnieuw te verwerken tot nieuwe bouwelementen.’

Vaak is het ook een kwestie van de juiste persoon op het juiste moment te treffen, toeval dus. Zo gebeurde het dat de Deense kunstenares Malene Bach met een in situ kleurenstudie haar stempel drukte op de Avasara Academy. Barclay: ‘We volgden elkaar op Instagram. Zij stuurde me een bericht dat ze geïnteresseerd was om mee te werken aan de academie. Ik stelde voor dat ze op bezoek zou komen. Drie dagen later zat ze op een vliegtuig naar India en stelde ik haar voor aan Roopa. Het klikte meteen. Zonder haar passie, expertise en enthousiasme zou het niet de school zijn die ze is geworden.'

Case Design in België

Boze tongen zouden kunnen beweren dat de visie op circulair bouwen van Case Design niet kan functioneren in een Westers land als België, omdat de arbeidskost van vaklui nu eenmaal een pak hoger ligt dan in India. Barclay weerlegt dat: ‘Het werk van het Brusselse bureau BC architects & studies bewijst dat het wel degelijk kan. Ook zij werken in hun projecten met hyper lokale materialen en knowhow. De Bioklas in het fort van Edegem is een mooi voorbeeld.’ Volgens Barclay is er geen reden dat deze methodologie niet kan worden gekopieerd en op een grotere schaal toegepast. Het enige wat nodig is, is voldoende politieke wil: ‘Het samenbrengen van hoogtechnologische bouwtechnieken en mensen die een ambacht uitoefenen, kan hier in België evengoed. Zolang er maar een gedeelde visie is.’

Naar aanleiding van de tentoonstelling organiseerde het Vlaams Architectuurinstituut afgelopen zomer samen met BC architects & studies en Case Design een ‘rammed earth’ workshop. De resultaten van de workshop zijn ook in de tentoonstelling te zien; stapelbare elementen die kunnen gebruikt worden om een vredespaviljoen in Puna te bouwen. Barclay: ‘Het is de bedoeling om de kennis uit de workshop te gebruiken om leerlingen in Avasara op te leiden om zelf de blokken te maken en het paviljoen vervolgens te realiseren. Zo helpen we de school om een institutioneel geheugen op te bouwen.’

Case Design. The Craft of Collaboration toont dat architectuur een middel is en geen einddoel. Sinds Venetië en Lausanne is de tentoonstelling verrijkt met nieuwe artefacten uit een interieurproject in Mumbai, een wateropvanghuis en een eco-resort in boetiekstijl in Zanzibar, een boerderij in Kamshet (India), en meubels, lampen en objecten die deel uitmaken van de Casegoods-productfamilie. Stuk voor stuk zijn ze het resultaat van dialoog en het samenbrengen van verschillende expertises.

Architectuur i.s.m.

In het kielzog van Case Design. The Craft of Collaboration toont de tentoonstelling Architectuur i.s.m. recente realisaties uit Vlaanderen en Brussel waarbij het sociaal engagement van de gebruiker of de opdrachtgever cruciaal is voor het ontwerp. Centraal in de tentoonstelling staan mensen of organisaties die op een specifieke plaats een verbinding maken tussen verschillende groepen in de samenleving. Twee cases, Zinneke in Brussel (Ouest en Rotor) en De Standaertsite in Gent (ae-architecten, Carton123 en murmuur), tonen hoe dit engagement leidt tot uitdagende architecturale opdrachten en een grote betrokkenheid van de gebruiker in het bouwproces.