Flamboyante ruziemaker

Deze bouwmeester heeft stevige verdiensten, maar zijn beleid was zeker niet onbesproken. Om te beginnen als peoplemanager. “De manier waarop hij zijn team uit elkaar heeft gespeeld is niet fraai", zegt een bron. De eigenzinnige Swinnen hield weinig of geen rekening met de meningen van zijn medewerkers, holde hun functies uit en trok budgetten naar zich toe. De kunstcel van het team bijvoorbeeld zag de budgetten voor kunst in de publieke ruimte verhuizen naar Swinnen. “Waarna hij er werken mee kocht bij bevriende kunstenaars, die dan een plaats kregen in het Atelier Bouwmeester”, vertelt een ex-medewerker.

“Swinnen heeft een heel energieke stijl”, klinkt het. Hij is een architect in de traditie van Koolhaas, winnaar van de Rotterdam- Maaskantprijs, jarenlang architectuurcriticus voor De Tijd Cultuur, ooit de mooie jonge God van de architectuur. Rijzige gestalte, pak met rolkraagtrui, stevige handdruk. Rechtdoorzee, maar bij momenten onbehouwen. Een flamboyante ruziemaker die even graag weer bijpraatte aan tafel 15 in Samourai, zijn favoriete Japanse restaurant.

“Hij handelt proactief, heeft een uitgesproken mening en is niet bang om daar ook voor uit te komen.” Zo deed Swinnen het parkeerbeleid in Antwerpen af als paniekvoetbal en vond hij dat de plannen voor de Brusselse binnenstad vooral uitblonken in het ontbreken van ook maar enige visie. “Zijn eigengereidheid zette veel dingen in gang, maar zorgde er ook voor dat hij geregeld botste. Niet het minst met zijn eigen team.”

Dat leidde vorig jaar tot een klacht van zijn personal assistant Ann Catteeuw. Een verhaal dat ze in een bericht onder een interview met Swinnen op de website van cultuurtijdschrift Rekto Verso bevestigt: “Het klopt dat ik als lid van het TeamVlaams Bouwmeester in 2014 een klacht heb neergelegd tegen Peter Swinnen wegens doorgedreven pestgedrag ten aanzien van mijn persoon, gaande van beledigingen tot het volledig uithollen van mijn functie. De conclusie van het gedetailleerde dossier houdt de erkenning in van het feit dat zijn houding en gedrag tegenover mij verre van correct, meer zelfs, ongewenst en grensoverschrijdend waren.”

Albanese regering

Het verslag van de preventieadviseur ging nog een stap verder. Niet alleen Catteeuw had reden tot klagen, ook de rest van het bouwmeesterteam ging gebukt onder het “terreurbeleid” van Swinnen.

Naast die interne strubbelingen waren er externe klachten en rezen vragen bij sommige aanbestedingen. Zo lanceerde Swinnen een studieproject dat moest onderzoeken of de instrumenten en werkwijze van de bouwmeester ook in Albanië dienst konden doen bij grote stadsontwikkelingsprojecten. Geen kerntaak van de Vlaamse Bouwmeester, oordeelde zijn team, maar Swinnen drukte zijn zin toch door.

Dat hij net in Albanië belandde is geen toeval, zeggen ingewijden. 51N4E, het bureau dat Swinnen mee oprichtte en waarvan hij tot februari vorig jaar vennoot en bestuurder was, heeft goede banden met de Albanese regering. 51N4E bouwde in het land onder andere de TID Tower, een toren van 85 meter hoog die een van de pronkstukken is van de Albanese hoofdstad Tirana.

Dat het gecontesteerde project werd toegewezen aan Centrum voor Stadsontwikkeling cvba, het bureau van Patrick Janssens, zorgde voor nog meer wrevel. Janssens was immers een week voor het uitschrijven van de opdracht al in Albanië bij de lancering van Atelier Albania, een platform voor stadsontwikkeling. Een feestelijke gelegenheid waar ook architecten van het voormalige bureau van Swinnen aanwezig waren.

Die samenloop van omstandigheden deed critici vermoeden dat de Albanese onderzoeksopdracht op maat van Janssens geschreven werd. De andere twee bureaus die kandideerden voor de opdracht maakten geen schijn van kans. Swinnen moest op het matje komen bij toenmalig Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Geert Bourgeois (N-VA). Die concludeerde dat er geen sprake was van een belangenconflict. Toch volgde er nog een intern onderzoek. Janssens zelf wilde niet reageren.

Het interne onderzoek leidde tot een rapport van Audit Vlaanderen, dat de Vlaamse regering gisteren deed beslissen om Peter Swinnen met onmiddellijke ingang te ontslaan. Het rapport in kwestie focust niet alleen op de toewijzing van de studie in Albanië. Ook de aanbesteding voor de herinrichting van de Ravensteingalerij, waar Swinnen en zijn team begin 2012 Atelier Bouwmeester openden, was onderwerp van onderzoek. Net als de onkostennota’s van de bouwmeester. Blijkbaar bestond er onduidelijkheid over de hoedanigheid waarin Swinnen onkosten maakte. Afspraken die zijn architectenbureau ten goede kwamen werden toch bij de bouwmeester in rekening gebracht. Swinnen zelf wenste gisteren niet op zijn ontslag te reageren.

Ons best doen

Wivina Demeester, die als bevoegd minister voor CVP in 1999 de eerste Vlaamse Bouwmeester aanstelde, is naar eigen zeggen “geraakt” door de beslissing. Dat de regering de continuïteit van het instituut wil garanderen, is voor haar evenwel “fundamenteel”. Demeester: “Architectuur in Vlaanderen heeft de voorbije vijftien jaar ontegensprekelijk een evolutie in goede zin doorgemaakt. Zowel de procedure van de Open Oproep als de gerealiseerde projecten zijn een voorbeeld voor Europa.” Het mandaat van Swinnen liep af in mei. “Zo dramatisch is de timing van dit ontslag niet. Men kan nu op zoek naar een opvolger.”

“Daar zullen we ons best voor doen”, reageert Bob Van Reeth, een van Swinnens voorgangers, “om het instituut Vlaams Bouwmeester op een of andere manier helpen in stand te houden.”

Adjunct-bouwmeester Stefan Devoldere, die de taken van Swinnen tijdelijk overneemt, “wenst voorlopig niet te reageren”.