Flexibele tentoonstellingsverlichting van ERCO in Kunsthal Z33 in Hasselt

De Italiaanse architecte Francesca Torzo heeft in het Vlaamse stadje Hasselt met een sobere elegantie een architectonische vernieuwing gerealiseerd. Z33, een 'Tentoonstellingsinstelling voor hedendaagse kunst, design en architectuur', bevindt zich op een trapeziumvormig, voormalig Begijnhof in het middeleeuwse stadscentrum. Reeds in 1958 ontwierp architect Gustaaf Daniëls daar een eerste moderne kunsthal om het kloosterterrein te behouden.

Peinzend en behoedzaam

Architecte Torzo is bij haar uitbreiding peinzend en behoedzaam omgegaan met het historische terrein en met de middeleeuwse bouwtraditie van de stad. Op dat moment ging het om de conceptionele samenvoeging van het bestaande gebouwencomplex door een indrukwekkend monumentale, met circa 35.000 ruitvormige tegels beklede buitenmuur. En daarnaast om de vormgeving van de nieuwbouw van 'Vleugel 19'. De als scenografie aangelegde tentoonstellingsarchitectuur van de vier verdiepingen tellende 'Vleugel 19' noemt de architecte een 'Miniatuurstad', een gebouwde 'Echo van het stadslandschap' in Hasselt.

Flexibele verlichting voor veelzijdige ruimten

In nauw overleg ontwierp de Belgische lichtdesigner Ben Boving de verlichting: "Een grote mate van flexibiliteit bij de verlichting in al zijn vormen was belangrijk." De complex geënsceneerde ruimten van de nieuwe tentoonstellingsinstelling vormden een uitdaging. Iedere ruimte heeft zijn eigen sfeervolle karakter dat door licht wordt ondersteund.

Precies licht vanuit een hoogte van 14 meter

In het als doolhof uitgevoerde 'Gangpad' plaatste Ben Boving ERCO Light Board-spots met een smalle lichtverdeling om een poëtisch lichteffect te realiseren. Nauwkeurig geregeld stroomt het licht vanaf het plafond als een 'Waterval' van de wanden. Bewust daalt het licht van optische systemen precies neer op het doeloppervlak en dat zonder strooiverliezen. Zo wordt licht alleen daar gebruikt, waar het nodig is – dus met maximale doeltreffendheid. Een hoeksteen met duurzame verlichting.

In de zogenoemde 'Toren' wordt met natuurlijk en kunstmatig licht een effect gecreëerd, alsof het daglicht van bovenaf in de 14 meter hoge tentoonstellingsruimte schijnt. Daarvoor zijn aan het plafond montagepuntrasters voor ERCO Opton breedstralers geïnstalleerd en op de juiste manier met transparante PTFE-glasplaten verborgen. Bezoekers zien de lichtbron niet, maar nemen deze ook waar als natuurlijke lichtinval. Licht wordt daar gebruikt, waar de menselijke waarneming dat vereist en waar het aanvullend aan het daglicht het tentoonstellingsconcept ondersteunt.

Adaptieve lichtstructuur voor komende tentoonstellingen

Een bijzondere eigenschap van de nieuwe Z33-tentoonstellingsruimten zijn de door de Romeinse klassieke oudheid geïnspireerde cassetteplafonds. Lichtdesigner Boving integreerde in enkele cassettes montagepunten voor Parscan spots van ERCO. Het armatuurtype is ook visueel indrukwekkend. "De ronde behuizing van Parscan vormt een mooi contrast met de piramidevormige cassettes", zegt Ben Boving. In de totale tentoonstellingszone werden 270 van dergelijke flexibel bruikbare adaptiestukken geïntegreerd: "Daardoor kunnen de curatoren voor iedere tentoonstelling een eigen lichtschema aanmaken."

Genius loci – de lokale geest

De doordachte verlichting is karakteristiek voor de Z33-vernieuwing met al zijn verfijnde functies die in 2022 op de shortlist van de 'Mies van der Rohe Award' stond.
Zo is met veel precisie en gevoel voor de 'Genuis loci' een tentoonstellingsoord met een stille magie ontstaan, waardoor het lukt om een echte spectaculaire architectuur te zijn zonder opdringerig te worden.