Gare Maritime van Neutelings Riedijk, Bureau Bouwtechniek en JDMA wint Belgian Building Award 2021

Publieke parken en pleinen

Gare Maritime dateert uit het begin van de twintigste eeuw en is maar liefst 140 meter breed en 280 meter lang. De volledige ruimte onder de zeven aaneengeschakelde stalen kappen, drie grote en vier kleine, is nu publiek toegankelijk gemaakt. Onder de zijbeuken van de bestaande kapconstructie heeft Neutelings Riedijk Architecten twaalf houten paviljoenen geplaatst, die gezamenlijk het nieuwe programma van ruim 45.000 m² herbergen.
 

‘De paviljoenen voegen zich in het ritme van de gietijzeren spanten en kolommen. Hiertussen ontstaat een structuur van boulevards, straten, parkjes en pleinen; als een echte stad’, Michiel Riedijk – architect. 

De grootse centrale ruimte voor publieke evenementen heeft een aangenaam klimaat dat de seizoenen volgt. Geïnspireerd op de ‘Ramblas’ is aan weerszijde van de evenementenruimte een groene wandelboulevard gemaakt. De boulevards zijn zo breed (16 meter) dat hier ook royale binnentuinen gerealiseerd konden worden met circa 100 hoogstammige bomen. De inrichting van de openbare ruimte en het groen is verzorgd door landschapsarchitecten OMGEVING. Zij ontwierpen in totaal tien tuinen op basis van vier terugkerende thema’s: de bostuin, de bloementuin, de grastuin en de geurtuin. De planten zijn aangepast aan de specifieke groeicondities die hier vergelijkbaar zijn met een Mediterraan klimaat. Voor de pleinen ontwierp Brussels beeldend kunstenaar Henri Jacobs acht verschillende mozaïeken.

Grootste CLT-project in Europa

Samen met Ney & Partners en Bureau Bouwtechniek is de constructie van de nieuwe inbouwvolumes uitgewerkt in Cross Laminated Timber (CLT) met een eikenhouten gevelafwerking (FSC). Dit zorgt voor een enorme reductie van de hoeveelheid cement: in beton zou het gebouw vijf keer zwaarder zijn geweest. De keuze voor hout had ook een gunstige invloed op het bouwproces: dankzij prefabricatie en de droge afbouwmethode was de bouwtijd aanzienlijk korter dan bij traditionele bouw. Bij de uitwerking is ook toegezien op de circulariteit van de constructie door het ontwerpen van demontabele verbindingen en modulaire bouwelementen.
 

State-of-the-art op het gebied van duurzaamheid

Gare Maritime is volledig energieneutraal en fossielvrij. De glasgevels aan de Picardstraat zijn voorzien van zonnecellen en op de hoogste daken is een totaal oppervlak van 17.000 m² aan zonnepanelen aangebracht. Op alle niveaus - constructie, installatie, circulair materiaalgebruik, groen, gezondheid - zijn vergaande duurzaamheidsmaatregelen gerealiseerd, zoals bijvoorbeeld het gebruik van geothermische warmtepompen als enige bron van verwarming en hergebruik van hemelwater om de tuinen van water te voorzien. De technieken waren in handen van boydens engineering. 

Duurzame restauratie

Het historische gebouw is in de eerste fase zorgvuldig gerestaureerd door Jan de Moffarts Architecten, Bureau Bouwtechniek, Ney & Partners en Boydens. De draagstructuur, bestaande uit geklinknagelde vakwerkliggers en kenmerkende driescharnierspanten, is daarbij duurzaam gerenoveerd en waar nodig verstevigd. Ook de bestaande ‘huid’ is aan de hand van een analyse met verschillende scenarios duurzaam vernieuwd om te voldoen aan de hedendaagse normen.
 

Flexibele paviljoenen en een gezonde werkomgeving

In het ontwerp van Gare Maritime stond het creëren van gezonde werkruimte met lichte, open en inspirerende werkplekken centraal. De houten paviljoenen zijn opgebouwd uit een gelijkvloers en twee verdiepingen, met onder de nok nog een insteekverdieping. Eikenhouten vitrines op het gelijkvloers vormen ook balkons voor de bovenliggende kantoren. De paviljoenen worden onderling verbonden met enkele sculpturale eiken ‘kruistrappen’ boven de binnenstraten. Binnen een modulair systeem met vrij indeelbare vloervelden kunnen eenvoudig verschillende functies geaccommodeerd worden, zoals kantoren, winkels, showrooms en productieruimten. Door twaalf afzonderlijke paviljoenen te bouwen, krijgt elke huurder een eigen adres en blijft Gare Maritime een project op mensenmaat.
 

Ontwikkeling Tour & Taxis

De combinatie van de oude stationshal met een hedendaagse invulling en een vernieuwend werk- en retailconcept maakt van Gare Maritime een uniek project. Er ontstaat niet alleen een aangename plek om in te vertoeven voor de dagelijkse gebruikers, het project heeft ook de ambitie om uit te groeien tot één van de toeristische trekkers in het Brussels Gewest. De ontwikkeling van de Gare Maritime levert op deze manier ook een belangrijke bijdrage aan de uitbouw van de Tour & Taxis site en aan de ontwikkeling van de gehele Kanaalzone in Brussel.